فرضیه علمی ؛ فرضیه های علمی بی اعتبار

فرضیه علمی ؛ فرضیه های علمی بی اعتبار

با توجه به اینکه روز به روز بر تعداد فرضیات علمی بی اعتبار،بویژه در حوزه فیزیک و کیهانشناسی بیشتر می شوند ، توضیحی در رابطه با چنین فرضیاتی ،ضروری به نظر می رسد.البته ابتدا قصد داشتیم نمونه های چنین فرضیه هایی را از سایت ها و صفحات مثلا علمی عنوان کنیم. اما تعداد چنین فرضیه هایی بسیار است و از طرفی ممکن است باعث خطای مخاطب در دقت تفکیک آنها شود . از سویی دیگر برخی از آنها امکان دارد به عنوان نظر شخصی یک دانشمند تایید شده باشند.اما همانطور که قبلا هم گفتیم نظر،حدس و گمان شخصی در علم ارزشی ندارد.”ولو نظر،فرض،حدس و گمان یک دانشمند سرشناس”. اما راه درازی داریم تا چنین تفکیک علمی و دقیقی که همواره باید صورت بگیرد، از سوی جامعه علاقه مند به علم رعایت شود.همچنان وقتی به کامنت های علاقه مندان به علم،در صفحات مختلف نگاه می کنیم،از مستند ها،سخنرانی ها وکتب کاکو و کراوس بعنوان بهترین کتاب های فیزیک یاد میکنند.و مثلا مدعی میشوند: “علیرغم اینکه تخصصی در فیزیک و کیهانشناسی ندارند،اما بهترین کتاب این حوزه فلان کتاب است” و این را به دیگران پیشنهاد می دهند!!!! حال بماند که آنها حتی به این فکر نمی کنند که وقتی تخصصی ندارند ،چگونه تشخیص خود را درست می دانند؟البته فعالیت های بسیار ارزشمند علمی اشخاص نامبرده همواره قابل تحسین است.اما تفکیک بین نظرات،فرض ها و فعالیت علمی بسیار پر اهمیت است.به هر حال در توضیحی مختصر و ساده در این مطلب ،به فرضیه ها در علم می پردازیم.

تنها وقتی یک فرضیه علمی ارزشمند خواهد شد که مورد تایید آزمون علمی یا شواهد علمی معتبر قرار داشته باشد.

قبلا در مورد فرضیه ، نظریه و…توضیح دادیم.اما در اینجا بطور اجمالی یک اشاره مجزا در مورد فرضیه داریم.اینکه آیا فرضیات تا چه حد میبایست مدرک و شواهد داشته باشند؟

خیلی ساده یک فرضیه علمی معتبر تا وقتی که در سطح فرضیه است، ابهاماتی دارد.اما این به معنای خالی از شواهد و مدارک بودن نیست.یا با چند توضیح کلامی،یک فرض در علوم تجربی جایی نخواهد داشت.فرضیات در علم (ساینس) باید قبل از هر چیز “مبتنی” بر شواهد علمی دیگر باشند.یعنی یک،دو یا چند مساله علمی تجربی باید فرضیه را حمایت همه جانبه کند.علاوه بر این (در حوزه فیزیک باتوجه به تخصص شخصی) در حوزه فیزیک ،مثلا فیزیک نظری میبایست فرض ما با معادله یا معادلاتی پشتیبانی یا دست کم همراه شود.چند نمونه مثال منطقی برای گزاره های مختلف می زنیم که هر چند کمی روابط منطقی پیچیده به نظر می رسند،اما سعی میکنیم قابل فهم باشند.ناگزیریم مثال منطقی برای معادلات عنوان کنیم،چون معادلات ریاضی در فیزیک نظری حتی برای برخی دانشجویان همان رشته هم دشوار هستند.البته در انتها بدون مثال و با توضیح ساده هم سعی میکنیم توضیح دیگری عنوان کنیم.

*فرض کنیم :Aدر کیهان بهمراهB همواره می شودC .

*ما نمی دانیم فضای C چگونه بوجود می آید.

*فرضیه ای مطرح شود که پیش بینی کند O باعث می شودA تبدیل به C شود.

*همواره O در عدم حضور B ظاهر میشود.

*فرضیه O باطل است.

❇️اکنون اگر این گزاره ها که برای درک ساده تر بعنوان مثالی منطقی به جای معادلات بکار بردیم را به معادلات پیچیده تبدیل کنیم،و فرضیه هم چنین مطرح شود ، فرضیه ما باطل است.چرا که B با O متناقض بوده و در طبیعت تجربه خلاف این امر را نشان داده است. حال در اینجا این فرضیه نه تنها نمی تواند ارزش علمی داشته باشد ،بلکه مردود نیز هست.

حالا اگر فرضیه ای به جای O از M استفاده کرده باشد،یعنی یک عامل دیگر در طبیعت که هیچ تناقضی نداشته باشد .مردود نیست،اما اعتبار هم ندارد.

فرضیه ای دیگر: اما اگر فرض کنیم در معادلات یا در تجربه دیدیم که مثلا :A همواره بعلاوه B با O حاضر می شود.

*هروقت Cظاهر میشود تمام این حالات هم از بین می رود.

*این فرضیه بگوید H هرگاه ظاهر می شود همراه با C خنثی شده و از بین می روند و همین رابطه H و C که نابود کننده همدیگر هستند،پدید آورنده رابطه ی A و B و O است.

این فرضیه در مقام علمی معتبر و در سطح فرضیه است.اما اگر ما با آزمون تجربی این چرخه رامشاهده مستقیم کرده و یا معادلات دیگری که در نظریه ای دیگر داشتیم ، باز موید این روابط بودند.آزمون های تکرار پذیر ما در مسائل دیگر نیز این روابط را تایید کردند.آنگاه فرضیه ما به نظریه هم تبدیل خواهد شد. البته بکارگیری واژه تئوری (نظریه) برای فرضیات، متاسفانه به شدت متداول شده است و حتی سایت های معتبر گاهی چنین اشتباهی را مرتکب می شوند.علت این امر عادت به بکارگیری لفظ تئوری است که همواره متداول بوده است.چه در حیطه علم و چه در سایر حیطه ها.

توضیح ساده

فرض کنیم فرضیه ای مبتنی بر نظریه ای دیگر، پیشبینی هایی را دارد.هیچ تضاد و تناقضی با معادلات ،شواهد و تجربیات و آزمون ها نداشته باشد.آنگاه چنین فرضیه ای تنها در مرحله اولیه یک فرضیه قرار گرفته است.یعنی ما در میان فرضیات هم اعتبار های متفاوت داریم و برخی تصور میکنند فرضیه ها با یکدیگر در یک سطح قرار دارند؛”چون اصطلاح فرضیه برای تمام آنها بکار می رود.” این خطاست.فرضیات ممکن است در سطوح مختلفی از اعتبار باشند.

اما پرسش بسیار مهم در این مورد فرضیه هایی هستند که مبتنی بر فرضیه ای دیگر باشند!آیا ممکن است یک فرضیه بر فرضیه ای دیگر تکیه کند و نظریه یا قوانین و تجربیات علمی معتبر از آن حمایت نکنند؟

برای این فرضیه ها کمی میان خود دانشمندان ،فعالان و فلاسفه علم نیز مورد اختلاف است که ارزش علمی کمی دارند یا ندارند! البته دقت شود ، بحث بر سر ارزش نداشتن یا کم ارزش بودن است.

چرا که هدف علم تجمع کوهی از فرض ها و حدس و گمان های بی اعتبار یا کم اعتبار نیست.علم برای پیشروی به بهترین توضیح و نزدیکترین تعاریف از واقعیت ها نیاز دارد،نه سیل انبوهی از حدسیات.در واقع اگر فرضیه ای ،تنها بر فرضیه ای دیگر متکی باشد، آنگاه هر پرسش علمی را می توان به بی نهایت فرضیه که هر کدام بر فرضیه ای دیگر مبتنی است،مواجه ساخت.البته شاید اخیرا برخی از ایده های دانشمندان ،کمک کرده تا علم به این سمت و سوی نادرست هدایت شود. اما همچنان از سوی علم ،فرضیات بی اعتبار یا مبتنی بر فرضیه های دیگر ،اعتباری تقریبا معادل با اعتبار ایده های غیر علمی دارند.هر چقدر هم در منابع،سایت ها معتبر و دانشگاه های معتبر عنوان شود، باز اهمیت موضوع تنها در روشی است که اعتبار فرضیه از آن راه کسب شده و مهمتر میزان شواهدو مدارک در حمایت از آن.

👤اما بعنوان نکته نهایی در مورد منابع معتبر علمی و نظرات دانشمندان

هر دانشمندی ،ولو بزرگترین و مشهورترین دانشمند، تا نقطه ای از علم را می داند،از نقطه ای به بعد، علم نیز دچار ابهام است و قاعدتا دانشمندان هم در این پرسش ها متوقف شده و به دنبال پاسخ هستند.تا جایی که علم از آن آگاه شده و پاسخ پرسش مورد نظر را می داند، هیچ اختلاف، فرض،حدس،گمان، اگر و اما و شایدی وجود ندارد.هر دانشمندی نیز با دانشمند دیگر بر سر آن بخش از علم که سوالی پاسخ داده شده است ،اختلاف و تفاوت دیدگاهی ندارد و نمی تواند داشته باشد.اما چالش آنها از جایی آغاز می شود که “علم” همچنان به پاسخی مشخص نرسیده است.در این بخش از علم ،ممکن است هر دانشمندی بنا بر تفکرات و ذهنیت خودش، از میان فرضیات مطرح شده که احتمال و اعتباری ندارند، حدس و انتخابی داشته باشند.البته در اینجا فرضیه های معتبر ،نظریه ها و فکت ها و قوانین را کنار بگذاریم.بلکه در جایی که بین هر حدس و گمانی ،معیار علمی چندان قضاوت پررنگی ندارد،چرا که اساسا علم در این تاریخ به این پرسش هنوز جوابی نداده است.این درست همان نقطه ایست که دانشمندان ممکن است حدسی شخصی را عنوان کند،منابع معتبر علمی برای جلب مخاطب آن را منعکس کنند و در نتیجه بسیاری از علاقه مندان در سراسر دنیا ،که دقتی برای تفکیک آرای علمی قائل نمی شوند، به خطا برداشت های اشتباهی داشته باشند.
از آنجایی که تقریبا تمام سایت ها و صفحات علمی ما توسط علاقه مندان و مخاطبان علمی، و نه متخصصان اداره می شود.یعنی به صورت شخصی افرادبا توجه به علاقه یا منافع و… دست به ترویج اخبار علمی فوق می زنند.از طرفی شاید در جاهای دیگر سایت ها و منابع متعدد معتبر و تخصصی فعالیت داشته و جبران می کند،اما در اینجا ما چندان موفق نیستیم. چون سایت ها و صفحات علمی که توسط متخصصان اداره شود نمی بینیم.

#arian_x ✍

آی دی کانال تلگرام ما:
@arian_xboy