نقد درست به معنای گرایش درست نیست
نقد درست به معنای گرایش درست نیست
شاید در نگاه نخست کمی عجیب به نظر برسد اما یکی از موضوعاتی که بسیاری از مردم را سخت دچار خطا کرده است انتقادات درست برخی منتقدان است.
در عرصهٔ علوم انسانی، بخصوص سیاست، این خطر همیشه در کمین عموم مردم است که انتقادات بجا و درست یک شخص فعال یا گروه، موجب گمراهی مخاطبان وی شود و تصور کنند این منتقد حتماً جهت گیری و موضع گیری های درستی دارد. یعنی بسیاری از افراد جامعه تصور می‌کنند اگر مثلاً در فضای سیاسی، انتقادی درست و قابل دفاع از جانب کسی مطرح شد، پس در مجموع این شخص و عقاید و گرایشات سیاسی وی هم قابل دفاع است. این در حالیست که به هیچ‌وجه چنین نیست؛ فرض کنید من با یک نفر اختلاف نظر داشته باشم و به دلیل ویژگی‌های ناپسند اخلاقی ، معتقد باشم نباید با او در کاری شریک باشم . حالا نفر سومی هم به هر دلیل با وی دشمن است و مدام نسبت او انتقاد درستی دارد و ویژگی‌های غیراخلاقیِ او را بازگو می‌کند و من هم معتقدم که این شخص سوم تمام انتقاداتی که مطرح می‌کند درست است. حالا از این انتقادات درست نمی‌توان نتیجه گرفت که این نفر سوم حتماً و لزوماً ویژگی‌های مطلوبی برای شراکت با من را دارد.
این خطا در فضای سیاسی/اجتماعی ما دائماً جریان دارد. بسیاری از مردم با شنیدن چند نقد درست، به سرعت و بدون تأمل کافی در اندیشه‌ها و گرایشات افراد و جریانات، و یا شناخت کافی از جزییاتِ خط و مشی آنها، به راحتی آنها را تأیید یا دنبال می‌کنند.
همین خطایی که چندان هم برجسته و قابل توجه نیست، موجب می‌شود که هر شخصی با تکرارِ چند انتقادِ بدیهی، مشروعیتی، ولو اندک کسب کند و در قامت یک صاحب نظر ایده‌آل و دارای حامی، ظاهر شود. از همین بستر، خطرات و ایرادات متعددی مثل لومپنیسم و بی محتوایی رشد کرده و پیکر اندیشهٔ جامعه را به اسارت می‌گیرد. به همین سبب دائماً شاهد این هستیم که اگر کسی نقدی به مخالف ما دارد و ما از نقد او ایراد می‌گیریم، به ما اتهام زده می‌شود که در جبههٔ همان مخالف خودمان قرار داریم! مثلاً اگر ما با x مخالفیم، ولی از شخص دیگری که یک نقد اشتباه به x دارد ایراد می‌گیریم، به ما این اتهام را وارد می‌کنند که ”پس شما مدافع x هستید!”
این خطا به سیاست یا حوزهٔ خاص دیگری منحصر نمی‌شود و تمام عرصه ها را از روابط سادهٔ فردی تا جمعی را شامل می‌شود. بنابراین تنها راه برای دوری از این خطا فهم یک جمله است؛
«دشمنِ دشمنِ تو، لزوماً دوست تو نیست. »
آرین رسولی
با سپاس از جناب رسولی ، جالب بود.
🌹♥