ایده های فلسفی بزرگترین تحولات را در تاریخ بشر رقم زده اند

ایده های فلسفی بزرگترین تحولات را در تاریخ بشر رقم زده اند

برعکس تصور رایجی که وجود دارد، ایده ها ، تز ها و نظرات فلسفی در طول تاریخ اصلی ترین بازیگر تحولات عظیم بشر بوده اند. این تحولات گاهی فجایع ، جنگ ها و جنایات بوده ، گاهی پیشرفت و گاهی صرفاً تحولاتی که به نظر برخی مفید و به نظر برخی دیگر مضر بوده اند.

نکته قابل توجهی که در این موضوع وجود دارد آن است که معمولا این ایده پردازان (فلاسفه،روشنفکران و…) نبوده اند که دست به جنایات زده باشند ، بلکه برعکس اکثر آنها هیچگاه تصور نمی کردند ایده ها و فلسفه ی آنها به آن نتایج ختم شوند.

بسیاری از مردم تصور می کنند این فلاسفه و روشنفکران ، تنها مشغول حرف زدن هستند و کار بیهوده ی آنها آثار و نتایج موثری نخواهد داشت، اما شاید به جرأت بتوان گفت هیچ چیز به اندازه ی ایده پردازی ها و نظرات فلاسفه و روشنفکران در مهمترین و بزرگترین حوادث تاریخ تاثیر نداشته است.در تمام دنیا اکثر جامعه (اگر قرار باشد به چیزی در دنیای اندیشه توجه کنند)، توجه خود را معطوف به سیاست می کنند، غافل از اینکه غالباً هر آنچه در صحنه ی سیاست رخ می دهد، از رهگذر نظرات و ایده پردازی های فلاسفه و روشنفکران گذشته است.

اینجاست که باید به سخن هاینه، شاعر آلمانی توجه کرد که می گفت: فیلسوف ساکتی را که در اتاق مطالعه‌اش نشسته است دست ‌کم نگیرید؛ اگر کانت به مسائل الهیات نمی‌پرداخت، شاید روبسپیر گردن پادشاه فرانسه را نمی‌زد!

آیزایا برلین در سخنرانی مشهور خود هنگام دریافت دکترای افتخاری حقوق از دانشگاه تورنتو (بعدها این سخنرانی را چکیده نظرات خودش معرفی کرد) به همین موضوع اشاره کرد. او در آنجا گفت جنایات لنین، استالین، هیتلر، مائو و پل‌پوت ، همگی ریشه در ایده های فلسفی بودند که مدعیِ معرفی حقیقت بودند. از نظر تاریخی حرف برلین قابل تایید است. اگر نظرات مارکس را از تاریخ حذف کنیم ، دیگر استالین و مائو بدین شکل ظهور نمی کردند، یا نمونه های دیگری که او اشاره می کند.برای مثال نقش فیشته و شلینگ در شکلگیری تفکرات متعصبانه نازی غیر قابل انکار است.

اما اگر همه چیز را در این مسأله خلاصه کنیم، این پرسش مطرح می شود که پس هر ایده ای در دنیای اندیشه به جنایت و دیکتاتوری ختم می شود؟ بدون تردید بسیاری از ایده ها موجب ترقی بشر شده اند، اما گاهی همین ایده های مفید نیز توانسته اند حوادث مخرب و فجایع وحشتناکی را به بار بیاورند.

اگر اندیشه هایی موجب پیشرفت های چشمگیر بشر شدند ، حتی پیشرفت هایی که به آزادی و تاکید بر حقوق بشر اصرار داشتند نیز جنایاتی را رقم زده اند.