مارتین هایدگر /از افکار نازیسم تا عملکرد منفعت طلبانه

🛑مارتین هایدگر /از افکار نازیسم تا عملکرد منفعت طلبانه

✍وقتی آثار مارتین هایدگر را مطالعه میکنید ،اگر با نوشته ها و آرای کرکگور آشنا باشید فورا متوجه شباهت و نزدیکی شدید نوشته های هایدگر به او خواهید شد.البته شخصا علاقه چندانی به آرا و نظرات کرکگور و هایدگر ندارم، چرا که به شدت سعی در تفصیل بی‌مورد و جستار در ابهامات به صورت سلیقه ای دارند. پیشفرض‌های اساسی گرفته و ابهامات را همچنان باقی می‌گذارند.البته شناخت آرای هر فیلسوف و اندیشمندی بسیار مفید است.ولو آرای اشتباه داشته باشند، چرا که اساسا برای تعیین این اشتباهات، نیازمند شناخت آنها نیز هستیم.
اما علاوه بر آثار هایدگر شرحی از زندگی فکری او به ما نشان می‌دهد که دست کم هایدگر با یک فکر اخلاق مدار سازگاری چندانی ندارد.

در سال ۱۹۶۲، مارتین هایدگر با کشتی به دریای اژه رفت. هفت سال پیش از این سفر او تا خرید بلیط قطار و کشتی پیش رفته بود؛ اما بعد پشیمان شده و سفرش را لغو کرد. هایدگر یک بار دیگر، در سال 1960 سعی کرد به یونان برود اما باز هم منصرف شد! برای او سفر به سرزمین فیلسوفان پیشا‌سقراطی کار پرمخاطره ای بود. نهایتا وقتی هایدگر جرات سفر به یونان را پیدا کرد و به آنجا رسید از مشاهده یونان جدید ناامید شد. هتل‌های فراوانی که برای توریست‌های امریکایی ساخته شده بود، باعث می‌شد دیگر حال و هوای یونان باستان در خیابان‌ها و کوچه‌ها جاری نباشد. وقتی کشتی به کریت و رودِس رسید، هایدگر در کشتی ماند و به مطالعه‌ی هراکلیتوس ادامه داد!

سارا بیک‌ول از سفر هایدگر گزارش طنزی نوشته است و یادآور پاسخ سیدنی مورگنبسرِ فیلسوف به پرسش مشهور هایدگر است: «چرا چیزی هست به‌جای آنکه چیزی نباشد؟»

مورگنبسر در جواب به این پرسش، به‌شوخی(احتمالا) می‌گوید: حتی اگر چیزی هم وجود نداشت، هایدگر باز هم راضی نمی‌شد.
هایدگر در ایجاد جریان فکری‌ای که به اسم «اگزیستانسیالیسم» میشناسیم،بسیار موثر بوده است. اما تفکرِ خود هایدگر از بسیاری جهات، از دیگران وام گرفته شده است. اما او هرگز نگذاشت اخلاقیات مانعی در برابر پیشرفتش ایجاد کند.او منصب دانشگاهی‌اش را به ادموند هوسرل مدیون بود. هوسرل فیلسوفی است که با دعوت به مطالعه مستقیم تجربه بشری و با معرفی پدیدارشناسی به‌عنوان بنیان فلسفه، بیش از هر شخص دیگری در پدیدآوردن تفکر اگزیستانسیالیست نقش داشت. بعدها کرسیِ هوسرل در دانشگاه فرایبورگ به هایدگر رسید، اما زمانی که هوسرل در سال 1933 تحت قوانین نازی مبنی بر اخراج اساتید یهودی، از فعالیت در دانشگاه محروم شد، هایدگر هیچ کاری برای کمک به استادش نکرد! هوسرل در سال ۱۹۳۸ وفات یافت و هایدگر حتی به مراسم خاک‌سپاری او هم نرسید(یا نرفت).
و بعد حتی در ویرایش 1944 کتاب هستی و زمان، تقدیم‌نامه به هوسرل را از ابتدای کتاب خود حذف کرد! آثار فراوانی درباره روابط هایدگر و نازیسم وجود دارد. اما ژان پل سارتر در مقاله‌ای که در سال 1944 نوشت، بخشی ضروری از این فعالیت هایدگر را در یک جمله روی کاغذ آورد: «واقعیت امر این است که هایدگر هیچ شخصیتی ندارد.» هایدگر به‌عنوان یک انسان از هیچ هم کمتر بود.

بیک‌ول، نویسنده کتاب زندگانی مونتنی، علاقه زیادی به نگارش درباره اندیشمندان دارد. به‌ویژه کسانی که به آن‌ها علاقه داشته است. یکی از محاسن او این است که از نوشتن درباره نقشه‌های زشت هایدگر در دوره نازی و بهانه‌های بی‌پایانش بعد از آن، سر باز نمی‌زند. او به‌خوبی تأثیر هایدگر را بر متفکرین فرانسوی بررسی می‌کند. این متفکران، پدیدارشناسی را به چیزی شبیه به جنبشی فکری تبدیل کردند. آنان جریانی بودند که از نظر بیک‌ول با یک گفت‌وگو در کافهٔ بیک‌دوگزِ پاریس و در اواخر سال 1932آغاز شد. این گفت‌وگو بین ژان پل سارتر، سیمون دوبوار و همشاگردی قدیمی سارتر، ریمون آرون بود که در برلین تحصیل می‌کرد و بعدها به رقیب سیاسی وی تبدیل شد. آرون در این گفت‌وگو به شرح فلسفه پدیدارشناسانه‌ای پرداخت که در آلمان با آن مواجه شده بود. او به سارتر و دوبوار گفت: اگر پدیدارشناس باشید، می‌توانید درباره این شراب صحبت کنید و از آن فلسفه بسازید. دوبوار بعدها در جایی نوشت که سارتر با شنیدن این جمله به‌قدری هیجان‌زده شد که رنگش پرید.

و در نهایت با این شرح حال از حوادث آن دوران باید گفت اگرچه تاثیر هایدگر بر تفکر اندیشمندان فرانسوی غیر قابل انکار بود، اما از جهتی افکار او کاملا وام گرفته از دیگران بود و از جهتی چیزی را عینا به اندیشمندان منتقل نکرد. بلکه مرلو پونتی با انتقال سخنرانی های هوسرل به دوستان فرانسوی خود، باعث این تاثیر در اندیشمندان فرانسوی شد.
#arian_x

📰منبع شرح وقایع:
John Gray – Being Human | Literary Review | Issue 440
https://literaryreview.co.uk/being-human