جزم اندیشی ؛ خلاء میان دانش و نظرات ما
جزم اندیشی ؛ خلاء میان دانش و نظرات ما
چرا وقتی دانش ما با نظرمان مغایر است ، نظر خود را تغییر نمی دهیم.
اکثر آدم ها وقتی در مورد موضوعی دانش جدیدی کسب می کنند، نظرات خود را تغییر نمی دهند. یعنی هنگامی که یک نظر اشتباه داریم و بعد معلوماتی کسب میکنیم که آن را رد می کرد، همچنان به نظر خود پایبند می مانیم. این موضوع نشان دهنده ی جزم اندیشی ماست و در طول تاریخ ، یکی از چالش برانگیزترین موضوعات در عرصه ی دانش و خردورزی است.
اکثر آدم ها وقتی در مورد موضوعی دانش جدیدی کسب می کنند، نظرات خود را تغییر نمی دهند. یعنی هنگامی که یک نظر اشتباه داریم و بعد معلوماتی کسب میکنیم که آن را رد می کرد، همچنان به نظر خود پایبند می مانیم. این موضوع نشان دهنده ی جزم اندیشی ماست و در طول تاریخ ، یکی از چالش برانگیزترین موضوعات در عرصه ی دانش و خردورزی است.
در هر موضوعی وفاداری قابل تحسین است به جز وفاداری به نظرات و عقایدمان.
برای مثال اگر ما تا امروز تصور می کردیم که روش الف برای رسیدن به یک هدف مناسب است ، حالا این روش در عمل فایده ای نداشت، دیگر پایبندی به آن نشانگر جمود و عدم خردورزی ماست. اگر تاکنون تصور میکردیم فرد الف انسان بدی است یا دشمن ماست، حالا شواهد خلاف آن را نشان داد، دیگر نباید به نظر قبلی خود پایبند باشیم.
این توصیه ها ، سالهاست توسط اندیشمندان مختلف ، بازگو شده اند،اما چه چیز باعث می شود که ما نظرات خود را تغییر ندهیم؟
شاید اگر قرار باشد استدلالی در توجیه این جزم اندیشی بدست دهیم ، علت آن صرفه جویی و عدم تلاش برای پرسشگری است. ما اگر قصد داشته باشیم در باب هر حقیقتی به کند و کاو و جستجوی کافی مشغول شویم، نیازمند صرف انرژی و کوششی طاقت فرسا هستیم. پس کار ساده تر این است که با سطحی ترین نظرات ، از مسائل عبور کرده و به همان نظرات پایبند باشیم. اما در این مورد تحقیقات تجربی و روانشناختیِ زیادی صورت گرفته است.
در سال ۱۹۷۵ پژوهشی در این مورد توسط پژوهشگران دانشگاه استنفورد صورت گرفت وپس از آن چند پژوهش مشابه آن تکرار شد. در این پژوهش ها ابتدا به افراد اطلاعی ،مثلا در مورد اشخاص داده میشد . سپس نظر آنها را در مورد آن افراد میپرسیدند.
سپس به آنها اعلام میکردند که اطلاعات قبلی در مورد آن افراد خطا بوده و باز مجدد از آنها درخواست می کردند که نظرشان را در مورد آن افراد بیان کنند. نکته جالب این بود که اطلاعات اولیه ، با اینکه اعلام شده بود خطا هستند، همچنان باعث قضاوت های مشابه قبلی می کرد.
یا در آزمایشی دیگر از افراد خواسته بودند تا نامه های واقعی درباره ی خودکشی را از بین نامه های قلابی تشخیص دهند. پس از انجام آزمایش به شرکت کننده ها نتایج غلطی اعلام می کردند. یعنی به غلط ، به دسته ای میگفتند نمره ی تعداد تشخیص های شما عالی بود و به دسته ی دیگر میگفتند نمره ی تعداد تشخیص های درست شما خیلی کم بوده. سپس به آنها اعلام میشد که این اطلاعات در مورد نمره های شما غلط بوده و باز مجددا از آنها درخواست میشد تا حدس بزنند چند تشخیص درست داشته اند. نکته جالب این بود که با اینکه آنها می دانستند نمره قبلی اشتباه بوده، باز هر دو دسته حدس میزدند نمره ای نزدیک به همان نمره ی قبلی(که غلط بود) کسب کرده اند.
این نوع آزمون ها چندین بار به انواع مختلف تکرار شده و نتایج همه ی آنها یک چیز بوده است؛ هر باوری که افراد کسب کنند، ولو شواهد ثابت کند آنها غلط است، به سختی آن را کنار خواهند گذاشت.
این نوع آزمون ها چندین بار به انواع مختلف تکرار شده و نتایج همه ی آنها یک چیز بوده است؛ هر باوری که افراد کسب کنند، ولو شواهد ثابت کند آنها غلط است، به سختی آن را کنار خواهند گذاشت.
تکامل ( فرگشت ) و جزم اندیشی
تکامل ( فرگشت ) و جزم اندیشی
در کتاب معماهای منطق دو متخصص علوم شناختی،یعنی هوگو مرسیر و دن اسپربر، علت این امر را با تکامل ( فرگشت ) انسان ها پاسخ داده اند. آنها معتقدند این موضوع ریشه در تکامل دارد.
پاسخ آنها به زبان ساده این است که انسان نسبت به سایر گونه‌های موجود توانایی همکاری و زندگی اجتماعی دارد . اما کسب این همکاری و حفظ آن دشوار است. برای این که هر فرد همیشه بدنبال سواستفاده از دیگر افراد گروه است. منطق برای حل مسائل پیچیده و کشف حقایق تکامل نیافته،بلکه برای حل مسائل و ترفندهای زندگی اجتماعی تکامل یافته است.
به عبارت ساده و مختصر ،تکامل انسانها به سمتی رفته است که پیروزی را بر کشف واقعیت ترجیح دهد. چرا که همواره خطر گول خوردن و سواستفاده او را تهدید کرده است. بنابراین منطق انسان اصرار بر موضع خود را نسبت به کشف حقایق ، برجسته تر می کند.
نکته آخر ؛ این دلایل شاید همه ی ماجرا نبوده یا از زوایای دیگر نیز می توان به این موضوع پرداخت. اما به هر ترتیب ما میتوانیم ضمن تسلط و شناخت نسبت به خطاهای فکری خود، در صدد رفع آنها باشیم. یعنی به هر دلیلی این خطاها وجود دارند و ما طبق پژوهش های بیشمار، می دانیم که دچار خطاهای معرفتی زیادی هستیم. همین علم به خطای خود،می تواند موجبات رفع آنها را فراهم کند.
#arian_x
آرین رسولی
منابع
کتاب مرسیر و اسپربر
ممنون از پست تون
اگر مقدور هست منبعی فارسی درمورد ارتباط منطق و فرگشت یا اخلاق در تکامل معرفی کنید ممنون میشم
رابطه تساهل و تعصب و آزادی های مدنی، مطبوعات آزاد و أزادي بیان و أزادي پس از بيان
را چطور می بینید. ? با تشکر.
سپاس از بیان دیدگاهتون. بحث مفصلی است، اما در یک جمله باید عرض کنم به گمان بنده حیاتی ترین موضوع در هر جامعه و حکم‌رانی در کنار عدالت همین آزادی است. آزادی به معنای آزادی رسانه و مطببوعات، آزادی بیان، تسامح و تساهل. در مقالات متعددی به این موضوع اشاره شده در همین سایت.