اثر پروانه ای چیست؟ سو استفاده های مختلف و متنوع از اثر پروانه ای!
اثر پروانه ای چیست؟ سو استفاده های مختلف و متنوع از اثر پروانه ای!
در اینجا بطور خیلی ساده و مختصر به توضیح اثر پروانه ای می پردازیم،اما قبل از هر توضیحی یک نکته را باید گفت و آن توجه به ادعاهای دروغین در مورد این اثر است.مثل نظرات مختلف علمی که مورد سو استفاده های شبه علمی یا ادعاهای بی ربط قرار میگیرند ، اثر پروانه نیز بارها دچار همین
دستبرد ها شده است. در ایران عده‌ای ادعاهایی نظیر آموزش موفقیت در کنکور با استفاده از اثر پروانه‌ای دارند. یا ادعاهای اقتصادی و مدیریتی و غیره .اما اثر پروانه ای چیست؟
بال زدن یک پروانه در نقطه‌ای از جهان، می‌تواند منجر به یک طوفان در نقطه‌ی دیگری از جهان شود!
این خلاصه تعریف اثر پروانه ای است.معمولاً به همین تعریف مختصر برای معرفی این اثر اکتفا می شود. این مثال، به توضیح اولیه‌ای که ادوارد لورنز (Edward Lorenz) مطرح کرد، نزدیک است.
ادوارد لورنز، ریاضیدان و هواشناس آمریکایی است که او را بعنوان یکی از پیشگامان نظریه آشوب می شناسند.
جمله‌ای که ادوارد لورنز، در ابتدا به کار برد، این بود که:
تعریف اثر پروانه ای چیست؟ مثالهای آن در زندگی
مانند بسیاری از جمله‌ها و حرف‌ها، به تدریج کلمات این عبارت تغییر کرد و دیگران، احساس کردند که پروانه، شاعرانه‌تر از مرغ دریایی است و با حذف صدر و ذیل جمله، به همان چیزی رسیدیم که امروز همه‌ی ما برای اثر پروانه ای مثال می‌زنیم.
اثر پروانه ای نیز مانند بسیاری از پدیده‌ها و اصطلاحات علمی وارد گفتگوهای روزمره شد و به عنوان واقعیتی بدیهی پذیرفته شد.
ادوارد لورنز، برای شبیه سازی و پیش بینی وضع آب و هوا، برنامه‌ای نرم افزاری نوشته بود و زمانی که می‌خواست این برنامه را اجرا کند، متوجه شد که تغییری بسیار کوچک در یکی از ثابت‌ها، می‌تواند خروجی برنامه و پیش بینی‌های آینده را از اساس تغییر دهد.این مسئله، نقطه‌ی آغاز توجه او به اثر تغییرات کوچک در سیستم‌های پیچیده بود.
اما برای اینکه اثر پروانه‌ای در یک سیستم قابل مشاهده باشد، باید دو فاکتور موجود باشد:
۱-سیستم رفتار غیرخطی داشته باشد.
۲-وضعیت هر لحظه از سیستم، تابعی از وضعیت لحظه‌ی قبل آن باشد.
(به نوعی دترمینیسم یا تعین عِلّی صادق باشد.یا به عبارت ساده تر چیزی که به عنوان علیت می شناسیم ،یعنی یک علت، معلول را تعیین کند.
چنین تاثیری در هر جایی ممکن است رخ دهد، اما نیاز به دقت بسیار بالا دارد و در برخی از مسائل علمی با احتمالات بسیار زیادی همراه است.برای مثال در بازار بورس ، نمونه اقتصادی چنین اثری وجود دارد،برای مثال افزایش یا کاهش یک جنس روی افزایش یا کاهش اجناس دیگر موثر است.
اما هر چقدر یک سیستم آشوبناک باشد،یعنی احتمالات بیشتری در رفتار اجزای سیستم وجود داشته باشد ، پیش بینی نتیجه آن با احتمالات بیشتری همراه می شود.
به شکل خیلی ساده اگر فرض کنیم ما ۵ ذره داشته باشیم و هر کدام دو واکنش احتمالی داشته باشند، پیشبینی ما از نتیجه نهایی دقیق تر خواهد بود نسبت به زمانی که ۲۰ ذره با دو واکنش احتمالی داشته باشیم.در واقعیت فیزیکی ما برخی اوقات با حجم بسیار زیادی از احتمالات مواجه می شویم که دیگر پیشبینی احتمالی ما به شدت ضعیف می شود.
امروزه در علوم اجتماعی، سیاست، اقتصاد و… دانشمندان با همکاری چند رشته ای سعی دارند مدل هایی برای پیشبینی وقایع سیاسی، اقتصادی،اجتماعی و… ارائه دهند. نظریه بازی(در اینجا به توضیح آن نمی پردازیم) روشی محاسباتی برای پیشبینی است که مصداق همین تاثیرات است.
تاکنون بارها پیشبینی هایی توسط همکاری دانشمندان ، ریاضیدانان و .. در این حیطه ها صورت گرفته است،اما هنوز با احتمالات زیادی چنین پیشبینی هایی انجام میشود. توجه داشته باشید این پیشبینی ها توسط محاسبات بسیار بسیار پیچیده ریاضی توسط رایانه ها و همکاری دانشمندان و متخصصان مختلف انجام شده و باز خطاهای زیادی در نتایج رخ داده است.البته موفقیت های چشمگیر و امیدوار کننده زیادی نیز شاهد بوده ایم.
اما ادعاهایی که در ابتدا گفتیم، مثل موفقیت در کنکور یا سرمایه گذاری و ..که توسط مدعیان شاهد هستیم به کلی خارج از این تلاش های علمی و دقیق است.
نکته آخر اینکه اثر پروانه‌ای، صرفاً به رخدادهای بزرگ بر اثر تغییرات کوچک تاکید نمی کند، بلکه به احتمالات بروز رویداد های متفاوت بر اثر تغییر جزئی در شرایط اولیه یک سیستم شرایط اشاره می کند.
#arian_x ✍
