انتخاب طبیعی در چه سطحی رخ می دهد ؟ مناقشه ای در تاریخ تکامل ( فرگشت ) تا امروز

انتخاب طبیعی در چه سطحی از طبیعت رخ می دهد؟ این سوالی است که از ابتدای ارائه ی تکامل زیست شناسان و حتی فلاسفه به آن پرداخته اند و تا همین امروز این پرسش مطرح است.
به عبارت ساده ، این پرسش به این نکته اشاره دارد که انتخاب طبیعی در کدام سطح برقرار است؟ انتخاب طبیعی مشخص نکرده در کدام سلسله مراتب رخ می دهد؟ در سطح ژن ها یا ارگانیزم و یا گروه ها؟در جهان سطوح مختلفی وجود دارد نظیر سلول ها، بافت ها ،ارگانیزم ها، ژن ها جمعیت ها و گونه ها . انتخاب طبیعی تنها این نکته را مشخص کرده که در میان موجودات زنده اتفاق می افتد.

ما در این موضوع سه اصل داریم:
۱-هرکجا انتخاب طبیعی وجود دارد ، سازگاری نیز وجود دارد.
۲-در طبیعت یک نظام طبقه بندی ( سطح بندی یا سلسله مراتبی) وجود داردـ
۳-انتخاب طبیعی مشخص نمی کند در کدامیک از سطوح درجریان است.
طبق این سه فاکتور و برخی تغییرات در تکامل ( فرگشت ) معضلی پدید می آید. اینکه برخی ویژگی ها به سود یک موجود زنده نیست اما وجود دارد.یعنی اگر ما سطح انتخاب طبیعی را بطور فردی در ارگانیزم ها بدانیم ، مثل رفتارهای فداکارانه. مثلا میمون هایی که موقع خطر جیغ می زنند که همگروهی های آنها فرار کنند، اما خطر شکار خودش بالا می رود. یا نمونه مشهور دیگر زنبورهای کارگری که اصلاً توانایی تولید مثل ندارند . یا پرنده هایی که در صورت افزایش جمعیت ، تخم گذاری را متوقف می کنند.در این مثال ها ، ویژگی های ذکر شده به سود گروه هست، اما سودی برای بقای فرد ندارد.

خود چارلز داروین متوجه این موضوع بود و اولین بار خود او در کتاب the descent of man به این موضوع پرداخت. پاسخی که داروین به این پرسش داد تاکنون از اهمیت زیادی برخوردار است. هرچند نظرات دیگری پس از آن مطرح شد که مغایر با پاسخ داروین در این موضوع میباشد. داروین میگفت این رفتارها برای گروه مفید است و این نشان می دهد که انتخاب طبیعی در سطح دیگری (گروه) جریان داردـ او درباب اجداد بشر و رفتارهای فداکارانه آنها می گفت ، انتخاب طبیعی میان افراد و گروه ها ، گروه ها را ترجیح می دهد.
تا حدود سال ۱۹۶۶ این تصور و ایده ی داروین رواج داشت و ایده ی دیگری مطرح نشده بودـ اما شخصی به نام جرج ویلیامز نظریه دیگری را ارائه داد.
تصور قبلی این بود که هرکجا سود وجود دارد سازگاری نیز وجود دارد و برعکس. اما ویلیامز مدعی شد هروقت سود وجود دارد لزوماً آنجا سازگاری وجود ندارد. اما هرکجا سازگاری وجود داشته باشد سود هم وجود دارد.(یعنی رابطه از یک سو صادق است ولی برعکس آن صادق نیست)ویلیامز گفت بنابراین هرگاه رفتارهای فداکارانه وجود دارد، به معنای وجود سازگاری در آنجا نیست.سود در سطح گروه می تواند از سازگاری در سطح ارگانیزم و فردی ایجاد شده باشد.پس سود در سطح گروه لزوماً از ” انتخاب گروهی ” ایجاد نشده است.به عبارت ساده تر این ایده می گویدانتخاب طبیعی ممکن است در سطح بین گروه ها اتفاق بیفتد و مثلا یک گروه منقرض و گونه زایی رخ دهد. اما این پدیده بسیار نادر و استثنایی است.

اما دیدگاه دیگری وجود دارد به عنوان ” انتخاب ژنی ” که مشهورترین مدافع این دیدگاه ریچارد داوکینز است.این نظر می گوید هر سازگاری لزوماً به سود منجر نمی شود. یعنی حتی عکس آنچه که ویلیامز می گفت نیز خطاست. طبق این ایده ، انتخاب طبیعی در سطح ژن ها اتفاق می افتد. گروه ها و ارگانیزم ها تنها حامل هایی هستند که ژن ها آنها را پدید آورده اند تا شرایطی ایجاد کنند که در نهایت به سود ژن ها تمام می شود. به عبارت دیگر اگر ما در سطح گروه ها شاهد سازگاری هستیم ، در نهایت به سود ژن ها و تولید مثل آنها خواهد بود.
ریشه ی این ایده توسط همیلتون مطرح شد. او سعی می کرد معضل تبیین رفتارهای فداکارانه را حل کند و در نهایت به همین ایده رسید. همیلتون ادعا کرد اینکه رفتارهای فداکارانه معمولاً میان خویشاوندان وجود دارد، نشانه ای از انتخاب طبیعی در سطح ژن هاست. او علت این رفتارها را تمایل افراد به حفظ و تولید مثل بیشترِ “ژن های مشابه” می دانست. یعنی در میان خویشاوندان هر فرد ، ژن های مشابه بیشتری وجود دارد و همین امر باعث می شود تا به حفظ بقای آنها کمک کند. استدلال دیگری که مدافعان این ایده مثل داوکینز مطرح می کنند این است که تنها ژن ها هستند که می توانند موجودی کاملاً مشابه خود را بازتولید کنند. نه گروه ها و نه ارگانیزم ها چنین توانی را ندارند.
نکته آخر اینکه این سه دیدگاه در مورد سطح انتخاب طبیعی ، وجود دارند که البته دیدگاه آخر امروزه مدافعان بیشتری داشته است.اما دیدگاه نخست ، یعنی انتخاب گروهی نیز همچنان مدافعانی دارد. همچنین این موضوع بسیار مفصل و گسترده است و مراد ما در اینجا ، تنها آشنایی با کلیات این بحث بود.