تاثیر کیهان ‌شناسی در جهانبینی

تاثیر کیهان ‌شناسی در جهانبینی

کیهان ‌شناسی مطالعهٔ جهان فیزیکی با روش علمی در وسیع‌ترین شکل ممکن است. در کیهان‌ شناسی از ذرات بنیادین گرفته تا ستارگان، کهکشان ها و مهم تر از همه کل عالم هستی، بعنوان یک کل مورد مطالعه قرار می‌گیرند. در یک قرن اخیر پیشرفت‌های بسیار عظیمی در این رشته صورت گرفته که توجه بسیاری از عموم مردم را به خود جلب کرده، تا جایی که امروزه بسیاری از آنها بدون تخصص وارد مباحث فوق العاده تخصصی این رشته می‌شوند. هدف این جستار پرداختن به این امر ناخوشایند و شدیدا مضر نیست که خود بحث بسیار مفصل و مجزایی را می‌طلبد.

اما به هر حال نقشی که کیهان شناسی-علاوه بر جذابیت یا تاثیری که در پیشرفت بشر ایفا می‌کند- در جهانبینی افراد و نگرش عمیق‌تر آنها دارد غیر قابل چشم پوشی است. علاوه بر اینکه از دیرباز تا امروز هر عقیده ای مبتنی یک نظام کیهان شناختی است، در نگرش انسان به زندگی و حتی معنای زندگی، تاثیر جدی داشته و دارد.

به تعبیر دیگر می‌توان گفت یک نوع نگاه فلسفی بواسطهٔ یک نگرش علمی به عالم پدیدار می‌شود.معمولاً تلقی رایج از فیزیکدانان (تقریبا همه دانشمندان بطور کلی) افرادی خشک و بدون درگیری های عمیق معنوی است. شاید در بسیاری موارد این تلقی صادق باشد، اما هنگامی که یک کیهان شناس یا علاقه مندی که اندیشه اش عمیقاً با عالم هستی درگیر می شود به زندگی نگاه متفاوت تری خواهد داشت.

عظمت کیهان قبل از هرچیز انسان را نسبت به هر چیزی بر روی کره زمین، متواضع تر و منعطف تر خواهد کرد. چرا که کل سیاره ای که در نظر انسان ها بسیار عظیم جلوه می‌کند، با نگاه کیهان شناسانه ناچیز شمرده می‌شود. اگر دائماً پس ذهن ما نگاهی به عظمت غیرقابل درک کیهان نهفته باشد، دیگر بزرگترین بحران‌های موجود در این کرهٔ آبی، حقیر بشمار می‌رود.

کارل سیگن بخوبی این موضوع را بیان کرد وقتی به زمین بعنوان یک نقطهٔ آبی کمرنگ و ریز اشاره می‌کرد. نقطهٔ آبی کمرنگ، اشاره به عکسی دارد که سال ۱۹۹۰ کاوشگر ویجر از فاصله ۶٫۴میلیارد کیلومتری زمین ثبت کردـ (کارل سیگن کتابی با این نام نوشت)

صرفنظر از دیدگاه و حتی عقاید ما نسبت به زندگی، وسعت این عالم ناگهان تمام رنج ها، افکار سختگیرانه و معضلات ما را به طنز ناچیزی بدل می‌کند. بدیهیست که انسان علیرغم آگاهی از این وسعت، بازهم دچار اندوه و رنج خواهد شد. چه بسا مشاهدهٔ همین وسعت از یک سو، و مشاهدهٔ پلیدی ها و رفتارهای جنون آمیز بشر، مثل جنگ ها و جنایات ، آزردگی انسان را دوچندان کند.

اما با این حال وقتی عمیقاً و بطور مداوم با عظمت و شکوه بیکران کیهان مواجه شویم، در می یابیم هر اندوهی ناچیزتر از آن است که در این گستره بی پایان اهمیت داشته باشد. مغز محقر و محدود ما و به کلی ادراک ما در برابر این وسعت چقدر اهمیت دارد؟ هرچند مغز ما شاید برای این نگاهِ عمیق و مداوم به عظمت هستی تکامل پیدا نکرده باشد. ما باید احساس ناراحتی، ترس، اندوه، شادی، هیجان و غیره را داشته باشیم. بقای انسانها مستلزم وجود این ویژگی ها بوده است.

حتی درک دقیق ما از عظمت و وسعت کیهان، آن هم در وسعت کیهان قابل مشاهده، ممکن نیست و مغز ما به خوبی توان درک دقیق فواصل نجومی را ندارد. (به همین خاطر اعداد بسیار بالا را در ادبیات عامیانه به اعداد نجومی تعبیر میکنیم) ما تفاوت بین ده سال با پنجاه سال را بخوبی می‌فهمیم، اما تفاوت میان پنجاه و پنج میلیون سال نوری را با پنجاه و هفت میلیون سال نوری را هرگز به خوبی درک نمیکنیم. با اینکه در مثال اول تنها اختلاف چهل سال بود اما در مثال دوم این احتلاف به دو میلیون سال می‌رسد اما ما آدمیان ناخوداگاه این فواصل را نزدیک تر تصور میکنیم.

علیرغم این ادراک محدود، هنگامی که دائماً با این عظمت و وسعت روبرو هستیم، ممکن است یک درک نسبتاً بهتری را کسب کنیم. همین درک نسبتاً بهتر، می‌تواند نگاه ما را به زندگی کم و بیش تغییر دهد.با تفاوت‌ها، مرزها، قومیت ها، افکار متکثر و متفاوت، ناگزیر همدلانه تر برخورد میکنیم. همین نگاه در بینش ما نسبت به طول عمر خود نیز اثر گذار خواهد بود.وقتی با اعداد مبهوت کنندهٔ کیهانی آشنا شده و درک عمیق‌تری از آن کسب می‌کنیم، کوتاهی عمر خود را بهتر درمی‌یابیم و چه بسا با مرگ اندیشی که به قول فلاسفه اگزیستانسیال سراغاز تفکر است، اُنس بیشتری می‌گیریم.

نکته آخر اینکه بطور خلاصه می‌توان ویژگی های متعددی را برشمرد، اما بطور خلاصه این اثرات شاید بقدری ،ولو ناچیز از رنج‌هایی که نتیجهٔ سختگیری ذهن ماست بکاهد. البته لزوماً تمام کیهان‌شناسان که به تحصیل آکادمیک این رشته مشغول هستند دارای چنین دیدگاهی نیستند، اما اگر درگیری فکری و عمیقی با این نگاه داشته باشیم ممکن است به ای نتایج برسیم.

آرین رسولی

آدرس کانال تلگرام: arian_xboy@