رمز بحث و گفتگوی سودمند

بحث برای دیگران یا طرف مقابل

هرگونه بحث، تنها برای دو هدف معنادار است؛ یا برای قانع کردنِ طرف گفتگو یا برای قانع کردنِ مخاطبانِ گفتگو. صرفنظر از اینکه در چه سطح و موضوعی گفتگو شکل می‌گیرد فقط با یکی از این دو هدف است که گفتگو کردن امر بیهوده‌ای نیست.

برخی تصور می‌کنند هر بحثی که در انتها میان دو طرفِ بحث تفاهمی ایجاد نشود و هیچکدام دیگری را قانع نکند، تلاشی بیهوده و اتلاف وقت است، اما درواقع چنین نیست، گاهی هدف یک بحث افزایش سطح دانش و اقناعِ مخاطبانِ آن بحث است.

بنابراین لزوماً هر بحثی برای قانع کردنِ طرف مقابل نیست، بلکه گاهی در برخی از موضوعات، هردو یا چند نفری که در یک بحث شرکت دارند، از پیش می‌دانند که در انتهای بحث هیچکس دیگری را قانع نمی‌کند.

اما اگر بحثی صورت گرفت که قرار بود دو طرف فقط طرف مقابل را قانع کنند، آیا چنین بحثی سودمند است؟ اینجاست که در اکثر موارد سودی درکار نیست، مگر اینکه هرکدام از طرفین طرف مقابل را در قامت یک استاد در نظر بگیردـ

گویی طرف بحث ما قرار است در این بحث در جایگاه استاد و معلم ما حاضر شود، ولو مخالف ما باشد. اگر در یک بحثی ما طرف مقابل را در جایگاه معلم و استاد خود قرار ندادیم، دیگر نمی‌توان به سودمندیِ این بحث امیدوار بود.

تا زمانی که ما طرف بحث خود را در جایگاه یک گمراه مطلق ببینیم که قرار است سراسر یاوه‌گویی کند، تنها چیزی که در روند بحث نصیب ما خواهد شد سوءبرداشت و کژفهمی است. این سوءبرداشت ها سبب می‌شود که ما نیز در پاسخ چندان ادعاهای موجهی نداشته باشیم. پس تنها در صورتی بحث ما موجه و مفید خواهد بود که در مقام یادگیری(علیرغم مخالفت‌ها) باشیم. هر فردی که طرف بحث ما بود، اگر پذیرفته‌ایم که با او گفتگو کنیم، بنابراین باید در گوش دادن به وی، همچون شاگردِ جویای جواب ظاهر شویم و برعکس، یعنی او نیز در همین مقام یادگیری ظاهر شود.

جمله‌ای منتسب به گالیله می‌گوید:
هرگز مردی ولو بسیار نادان را ندیدم که از وی نتوانم چیزی بیاموزم.

بنابراین ما در هر بحثی که شرکت می‌کنیم، با هدف یادگیری و یاد دادن باید پیش برویم نه در مقام جدل‌های فرسایشی و جاهلانه. زیرا تنها در این نوع مباحث، حقایقی برای ما آشکار می‌شود، نه با ارضای حس تأیید شدن. به قول کارل یاسپرس: حقیقت با دو تن آغاز می‌شود.

آرین رسولی