متافیزیک ،بزرگترین سواستفاده تاریخ اندیشه!

Ⓜ️متافیزیک ،بزرگترین سواستفاده تاریخ اندیشه!

✍مفاهیم بسیاری در شبه علم مورد سواستفاده قرار گرفته اند.اما به جرات می توان گفت متافیزیک سرآمد آنهاست.این واژه همانطور که احتمالا می دانیم از کتاب متافیزیک ارسطو آمده است.اما این فقط سرآغاز این واژه است.

⚜متافیزیک در عربی به “مابعدالطبیعه” ترجمه شده و یکی از خطاهای رایج استفاده آن به جای “ماوراءالطبیعه” بوده است.این دو واژه به هیچوجه یکی نیستند. برخی متافیزیک را مهمترین و سرآغاز پرسش های فلسفه می دانند.یعنی ابتدا پرسش های بنیادین با متافیزیک آغاز می شود. البته یک دلیل دیگر از خطاهای مربوط به متافیزیک ، کاربرد اصطلاحات نزد فلاسفه است.در فلسفه واژگان مانند فیزیک ترجمه نمیشود.در فیزیک یک واژه یک معنای واحد دارد. اما در فلسفه اینچنین نیست،مثلا واژه subjective در کانت با هگل متفاوت است. حتی در میان فلاسفه علم یا دانشمندان هم واژگان مرتبط با فلسفه علم متفاوت بوده است.پوپر یا داروین از اصطلاح متافیزیک تعبیر متفاوتی داشتند.

💠در نتیجه متافیزیک از واژگان بنیادینی است که خود واژه نیز مباحث مختلف و گسترده دارد.اما در مفهوم کلی متافیزیک یا متاگیتیک یک از شاخه های فلسفه است که به پرسش هایی درباب وجود در مورد زندگی و جهان می پردازد. اما وجود مفاهیم بنیادین غیر فیزیکی. برای مثال چیستی انسان ،جبر و اختیار، جهان ، ذهن و آگاهی،ذهن و ماده ،علیت، ثبات،تغییر و…. به بیان ساده تر هر آنچه که در مورد پرسش های کلی ما در مورد جهان که خارج از دسترس فیزیک هستند. این وجه اشتراک تعریف متافیزیک است.اما وجه اختلاف آن کاربرد و جزئیات تعریف متافیزیک است. برای مثال پس از فلسفه مدرن ،متافیزیک اکثرا به روش غیر فیزیکی نسبت داده می شود. این شاخه حتی به مباحث امروزی فلسفه علم هم ورود کرده است.برای مثال مباحث فلسفی در باب هوش مصنوعی که هوش مصنوعی بعنوان هوشمندی مشابه انسان وجود دارد یا ندارد آیا هوش مصنوعی فراتر از هوش انسان خواهد رفت؟ اینها پرسش های فیزیکی نیستند. به نوعی رویکرد غیر از فیزیک در فلسفه مدرن به رویکرد متافیزیکی نسبت بیشتری داده می شود.یعنی دیگر تنها بعنوان یک شاخه از فلسفه از آن یاد نمی شود، بلکه به کلی رویکردهای عقلانی فلسفه را رویکرد متافیزیکی می دانند.اما عده ای با چنین تعاریفی مخالف هستند،یعنی معتقدند همان تعریف کلاسیک متافیزیک باید ارائه شود.در این صورت محدوده متافیزیک،تنها پرسش های بنیادین وجودی است.اما بسیار اهمیت ویژه ای در همین محدوده وجود دارد. یعنی برای هر بحثی ابتدا پیشفرض متافیزیکی وجود دارد. مثلا اگر در باب اعمال انسان صحبت می کنیم،ابتدا پیشفرض جبر یا اختیار را داریم.اگر در باب سلسله علل مسائل فیزیکی صحبت میکنیم ،ابتدا پیشفرض علیت را داریم. اگر در باب واقعیت صحبت میکنیم ابتدا پیشفرض قوه ادراک هاصی مد نظر داریم.(مثلا اینکه واقعیت همان است که میبینیم ،یا با تغییر درک میکنیم،یا به کلی خطا میکنیم).

❎نکته دیگر که همواره سبب خطای ما می شود،پرداختن به مباحث متافیزیک است. فرض کنیم در باب یک مساله متافیزیکی ،ادعایی مطرح شود.اگر شما در جایگاه رد آن ادعا نیز قرار بگیرید، باز هم یک بحث متافیزیکی داشته اید.یعنی گاهی مخاطبان مباحث فلسفی تصور می کنند ادعاهایی که نمیپسندیم، متافیزیکی هستند، پس رد آنها رد متافیزیک است.در صورتی که رد ادعای مرتبط با متافیزیک، خود یک ادعای متافیزیکی دیگر است.

➖مورد دیگر که ابتدای مطلب هم اشاره ای شد خطای تاریخی رایج است.غالبا ادعاهای ماورا الطبیعه را با متافیزیک که مابعدالطبیعه است.اشتباه می گیرند .شاید اگر ترجمه ماوراء الطبیعه را همان پارانرمال و مابعدالطبیعه را متافیزیک بدانیم، کار راحت تری داریم.چرا که هر ادعایی که مرتبط با ماورا باشد، خارج از متافیزیک و در حیطه پارانرمال است. برای مثال گاهی دیده ایم ادعاهای مربوط به یوفو ها و فرازمینی ها،یا اشباح را با متافیزیک جمع می بندند! در صورتی که این ادعاها مربوط به حوزه ماوراالطبیعه و بی ربط با متافیزیک هستند.

🔚نکته آخر اینکه با هر تعریف جزئی یا با همان تعریف کلی از متافیزیک، همچنان مباحث متافیزیک جزو مباحث اساسی فلسفه و حتی فلسفه در علم هستند.برای مثال سه روز قبل شان کرول (دانشمند مشهور فیزیک) مقاله ای کاملا در حیطه متافیزیک منتشر کردـ یا کتب مختلفی که رویکرد علم گرایانه دارند و پرسش های اساسی متافیزیکی را مورد بررسی قرار می دهند.در کل پیشفرض های متافیزیکی اهمیت بسیار جدی در مباحث فلسفی علمی، فیزیک و فلسفه دارند.

#arian_x ✍

ای دی تلگرام
@arian_xboy