ربات متخصص نباشیم؛ کتابخوانی با شکستن محدودیت ها

ربات متخصص نباشیم؛ کتابخوانی با شکستن محدودیت ها

در دنیای امروز شاهد تخصصی شدن هر چه بیشتر علم و دانش هستیم. هر چه جلوتر می رویم دنیای دانش بشری تخصصی تر شده و شاخ و برگ های بیشتری پیدا می کند.این روند هم در علوم تجربی و هم در سایر حیطه ها مثل علوم انسانی و غیره در جریان است. برای مثال رشته ای مثل فیزیک شاخه های متعدد پیدا کرده و هرچه جلوتر می رویم بر این شاخه ها افزوده می شود. روزگاری گستره ی فعالیت متفکران بسیار وسیع بود، وقتی به تاریخ نظر می کنیم اندیشمندانی را می بینیم که در چندین رشته که امروز از هم جدا هستند، فعالیت داشتند.افرادی که از دنیای فیزیک و ریاضی گرفته تا حوزه های اجتماعی و سیاسی نظریه پردازی می کردند. اگرچه این نظریات از منظر امروزین بسیار ضعیف و ابتدایی بود، اما کوشش آنها در روزگار خود بسیار سودمند بود. اگر کسی با تاریخ علم آشنایی زیادی نداشته باشد ، ممکن است تصور کند این کوشش ها یکسره مهملاتی بوده که هیچگاه ثمری نداشته است، اما این برداشت کاملا خطاست، چرا که فعالیت های آنان موجب پیشرفت های بعدی شد و سلسله ی پیشرفت های بشر با همین خطاها گام به گام پیش رفت. اما بدیهیست که با پیشرفت و افزایش دانش و اطلاعات بشر، علوم تخصصی تر شده و حجم بالای اطلاعات امروز، افراد را ناگزیر کرده تا محدود به حوزه ی تخصصی خودشان شوند.

این امر از جهات مختلف مفیدتر است و اجازه ی پیشرفت های بیشتری را به ما می دهد، اما یک غفلت را نیز بهمراه دارد. نگاه های بسته و محدود افراد به دنیای پیرامون خودشان. دریچه ی بینش افراد در دنیای تخصصی شده ی امروز به شاخه های تحصیلی آنها محدود شده است.

این نوعی غفلت را پدید می آورد.انسان نیازمند شناخت و آشنایی با جنبه های متنوعی است تا نیازهای فکری خود را برطرف سازد. با محدودیت در یک تخصص و محصور یک شاخه ی خاص شدن ، تفکر ما نسبت به دنیای پیرامون ، از جهت معرفتی و رفع نیازهای اجتماعی و شخصی، تنگ نظرانه تر خواهد بود.

هر کدام از ما در دنیایی زندگی می کنیم که دو جنبه ی ضروری را ایجاب می کند؛ جنبه ی اجتماعی و تعامل با افراد و جنبه ی فردی مثل تعامل با جهان و زندگی . از هر دو نظر،چه اجتماعی و چه فردی، ما نیازمند اتخاذ یک نگاه و بینش مفهومی هستیم. از نظر اجتماعی اینکه چه نوع تفکری نسبت به جامعه خود، سیاست و مسائل اجتماعی و مدنی و غیره داریم . از نظر فردی نیز اینکه چه نوع طرز فکری نسبت به معنای زندگی ، احوالات شخصی و درونی خود داریم. احساسات و عواطف ما ،اخلاقیات ما و تمام واکنش های ما متاثر از طرز نگاه ما هستند.

اگر ما یک انسانی مانند روبات ،محصور در یکسری داده ها و شناخت و تحلیل آنها باشیم، بی تردید هم برای خود و هم برای جامعه چندان مفید نخواهیم بود. اگر با فضای آکادمیک آشنا باشید، تعداد کثیری از آدم ها را میبینید که در رشته ی خود بسیار مسلط هستند ، اما در واقع چیزی بیش از یک ربات در آنها نمیبینید. همه ی تعریف این افراد از زندگی و جامعه، این است که در محدوده ی کوچک رشته ی خود پیشرفت کرده و سود مادیِ حاصل از این پیشرفتِ تک بعدی را دریافت کنند.

شاید به نظر بسیاری از افراد، همین کافیست.در این صورت هیچ مناقشه ای با افرادی که چنین نظری دارند نخواهیم داشت.

اما اگر کسی معتقد باشد که چنین روشی خطاست ، راه شکست این محدودیت ها ، مطالعه در زمینه های مختلف است. مطالعه ای که نه تنها محدود به رشته ی خاصی نباشد، بلکه محدود به علم تجربی یا علوم انسانی نیز نباشد!

ما با مطالعات علمی به شناخت و آگاهی قابل اتکا می رسیم. اما یاد نمیگیریم چگونه نسبت به جامعه و وقایع آن واکنش نشان دهیم. از سیاست تا درک مسائل فرهنگی ، همگی چیزیست که یک ربات علمی آن را نمی داند. از سوی دیگر ما در زندگی با درد و رنج و همچنین وقایع مختلف روبرو هستیم. اینکه معنای زندگی برای ما چیست، مفهوم چگونه زیستن را یک ربات متخصص(در یک حیطه محدود) نمی داند.رفتار و اخلاقیات ما نیز تحت تاثیر نگرش ما به دنیاست و از همه مهمتر چگونه درد و رنج خود را کاهش دهیم و چگونه به دنیا بنگریم تا متحمل رنج بیشنری نشویم. همگی این چالش ها که نمونه هایی از چالش های بسیار بیشتری بودند، نیازمند درک وسیع تری از یک ربات متخصص هستند.

حتی نمی توان گفت فردی که دارای مدرک یک رشته علمیست باسواد است، بلکه برعکس، بارها و بارها دیده ایم که افرادی که در یک رشته متخصص هستند، اتفاقا افراد بیسوادی هستند. برای مثال بارها دیده ایم که فردی متخصص در یک رشته علمی ،مثل پزشکی یا فیزیک و… حتی توان تحلیل یک مسئله ی ساده اجتماعی یا منطقی را ندارد.

دنیای این ربات ها ،جهانبینی آنها ، نگاه آنها به تمام موضوعات ،کاملا محدود به دریچه ی رشته ی خودشان است. ممکن است برخی کمتر از این محدودیت و خامی برخوردار باشند و برخی بیشتر،اما به هر حال چنین معضلی نتیجه اسارت در یک رشته است.برای شکستن چنین محدودیت هایی نیازمند مطالعات وسیع تر هستیم. وسیعتر از رشته و تخصص خودمان،وسیع تر از علم تجربی یا انسانی و حتی وسیع تر از هرگونه علم و دانش.

ما با مطالعات آثار ادبی نیز تفکری پخته تر خواهیم داشت، با مطالعات سیاسی و اجتماعی نیز همینطور و حتی خوانش متون مقدس ادیان، ادبیات اسطوره ای و تاریخ نیز به نگرش ما به جهان کمک می کند و البته مطالعه فلسفه که رابطه مستقیم با تفکر افراد دارد.

هر کتابی صرفاً نیازی نیست سراسر بدون خطا باشد. گاهی در میان خطاهای مختلف ، درس هایی از کتاب ها میگیریم که ممکن است هرگز از کتاب دیگری نگیریم.

برای مثال وقتی کتاب تری پیتاکا (متون مقدس بودیسم موسوم به سه سبد) را بخوانیم علاوه بر تقریت دیدگاه انتقادی خودمان نسبت به این متون ،بخش های آموزنده آن را هم در می یابیم.با خوانش ایلیاد از هومر و داستان های اساطیر یونانی (مثل کتاب اساطیر یونان اثر جان پینت سنت)، یا متون ادبی کهن مثل حماسه گیلگمش ، متون ادبی روس، ادبیات شرقی ،شکسپیر و سایر متون نیز به همین ترتیب، با نگرش های متنوع بشر در طول تاریخ و در فرهنگ ها و سنت های مختلف آشنا میشویم و در عین حال درس های مهمی از زندگی میگیریم. با خوانش متون ادبی علیرغم پختگی بیان ،طرز بینش و شخصیت ما دستخوش تحولات مفیدی قرار خواهند گرفت. پدیده هایی مثل هنر و ادبیات دریچه های جهان نگری متنوعی را به ما نشان می دهند. قدرت تخیل و ذهنیتی گشوده در ما می سازند و ما دیگر یک ربات که تنها در پی اجرای یک تفکر محدود است، نخواهیم بود.حقایقی آموزنده در میان متون مختلف وجود دارند که ما تنها با خروج از محدودیت تخصص می توانیم از آنها آگاه شویم.

جدای از اینها ، ما به جز شناخت حیطه های علم (science) به آشنایی با متون(کتب ،مقالات و…) معاصر و امروزین علوم انسانی (اجتماعی ،سیاسی ، فلسفی و…) نیاز داریم. آراء اندیشمندان معاصر ما را با تحولات دنیای امروزین آشنا می کنند و دغدغه های بشر امروز را برای ما برجسته می کنند و همچنین نسبت به دیدگاه های مفیدترِ روز ،آگاه می سازند.

در اینجا وارد جزییات موضوع نشدیم چرا که در آنصورت میبایست به تک تک کتب مفید در هر زمینه اشاره شود و برای هر کدام توضیحات مفصلی ارائه میشد.اما در این مطلب مراد ما صرفاً اشاره ای کلی به لزوم فراتر از تخصص رفتن بود.

نکته آخر اینکه اگر کسی بگوید چنین حجم سنگینی از مطالعه ، ممکن نیست یا لااقل برای هر شخصی شرایط آن فراهم نیست.اما اگرچه امکان چنین مطالعاتی برای اکثر آدمها (علیرغم مشغله های بسیار) وجود دارد،ولی دست کم بخشی از این تلاش را می توان در حجم کمتر انجام داد.

#arian_x

آدرس کانال تلگرام:
@arian_xboy