اخلاق ژنتیک ؛ اخلاق در علم ژنتیک ، یکی از چالش های بزرگ اخلاق علمی

اخلاق ژنتیک ؛ اخلاق در علم ژنتیک ، یکی از چالش های بزرگ اخلاق علمی

یکی از شاخه های علمی که به شدت در حال پیشرفت است، علم ژنتیک است.اما در کنار دستاوردهای بزرگ آن که روز به روز در حال افزایش است، امروز با چالش بسیار جدی روبروست. چالش دستیابی به توانایی دستکاری های ژنتیک به قدری اهمیت پیدا کرده است که اکثر فلاسفه علم و اخلاق علمی به آن ورود کرده اند.

اما این چالش بر سر چیست؟ علم ژنتیک اکنون در حال رسیدن به جایگاهی است که چه بسا در آینده ای بسیار نزدیک،توانایی دستکاری کامل ژنتیکی را پیدا کند. البته همین حالا نیز توان دستکاری ژنتیکی ممکن است،اما دستکاری ژنتیکی به معنای کامل و با اهداف مشخص. این درست همان نقطه ایست که بر سر آن جدال و مناقشات بسیاری در جریان است.جدی ترین نکته مورد مناقشه اندیشمندان امروز دستکاری ژنتیکی انسان است.فرض کنید با دستکاری ژنتیک انسانهایی بتوانند از ظاهر مورد علاقه پدر و مادر، توان فیزیکی بالا، توان ذهنی و هوش بالاتر و هرچیزی که آرزو دارند، برسند. برخی از متفکران این توان علمی را غیر اخلاقی و نادرست دانسته و برخی دیگر آن را مفید می دانند.اما با نگاهی بی طرف باید دید این دستاوردها از سود بیشتری برخوردارند یا ضرر بیشتر؟موافقان دستیابی به چنین تکنولوژی ، مثال هایی از رفع ژن های منتقل کننده بیماری و کمک به بیماران را عنوان می کنند. البته عده ای در این میان دیدگاه خاص تری داشته و معتقدند در آینده اشکال جدیدی از زندگی انسانی را خواهیم داشت. برای مثال کریگ ونتر از مهمترین چهره های حیطه ژنتیک که تیم او برای نخستین بار در سال ۲۰۱۰ موفق به سنتزنخستین سلول زنده با ژنوم مصنوعی شد، به تعریف جدیدی از حیات انسانی در آینده باورد دارد.یعنی به کلی شکل جدیدی از ارزش ها و تغییرات بنیادین در تعاریف ما از زیست بشر صورت بگیرد.

اما از سوی دیگر این دیدگاه ها که مصرانه برای رسیدن به چنین توانایی تلاش می کنند ، شدیدا مورد نقد بسیاری قرار دارند. مواردی که منتقدان رسیدن به تکنولوژی دستکاری ژنتیک عنوان می کنند بسیار گسترده است.یکی از نکات مسأله تضاد این پدیده با عدالت است.عدالت اجتماعی، اقتصادی و .. به معنای وسیع کلمه. فرض کنید از امروز توانایی دستکاری ژنتیکی کامل و به دلخواه ممکن شود. به یقین می توان گفت ابتدا قشر خاصی از جامعه ،آن هم در نقاط خاصی از دنیا از آن بهره خواهند برد.حال در دنیایی که همواره بشر سعی می کند تا از شکاف های طبقاتی بکاهد، ناگهان این شکاف به شکل تصاعدی افزایش خواهد یافت. چرا که اگر فرض کنیم یک شخص در مقام یا موقعیت اجتماعی و مالی بسیار بهتری قرار دارد ، حتی همین امروز از سطوح پایین جوامع با سرعت فاصله می پیرد و رشد و پیشرفت بهتری دارد، اما اگر به توانایی های شخصی این افراد هم اضافه کنیم و از آن سو قشر های پایین همچنان به همین ترتیب باشند، این اختلاف شدت مضاعف و غیر قابل تصوری خواهد داشت.

نقد دیگری که به این تکنولوژی گرفته می شود مسأله شناسنامه های ژنتیکی است.اگر بشر به چنین توانایی دست پیدا کند ،افراد دارای شناسنامه های ژنتیکی خواهند بود و کلیه مشخصات ژنتیکی آنها ،جزء به جزء در اختیار دولت ها یا مجامع خاصی قرار خواهد گرفت. آنها می توانند با شرکت های خصوصی و موسسات خدماتی همکاری کرده و از این شناسنامه ها سواستفاده کنند.این انتقاد یکی از پر تکرارترین نقدهای توان دستکاری ژنتیکی است.مصادیق این سواستفاده ها می توانند شرکت های بیمه یا سلاح های کشتارجمعی علیه گروه های خاص باشد.

نکته بعدی که هابرماس فیلسوف مشهور به آن اشاره کرده است مسأله تخریب بنیان دموکراسی است.هابرماس می گوید اساس دموکراسی بر اختیار انسانهاست و با چنین تکنولوژی اختیار تهدید خواهد شد ،در نتیجه بنیان دموکراسی تهدید خواهد شد.

نکته نهایی

دستکاری و هدایت ژنتیکی بشر اگر چه منافع قابل توجهی دارد،اما نقد های دیگری به نظر من به آن اارد است.اما برای دوری از تفصیل به یک مورد مهم آن اشاره خواهم کرد و آن ظهور “نژادپرستی مبتنی بر واقعیت” است. یعنی اگر چه امروز ما همچنان با نژاد پرستی در بین برخی از گروه ها یا افراد مواجهیم، اما نژاد پرستی آنها نه توجیه علمی داشته و نه توجیه منطقی. اما با چنین پدیده ای ، نژاد پرستی توجیه خواهد داشت. یعنی در واقعیت افرادی ،از هر لحاظ برتر خواهند شد ! سپس جوامع به شکل زننده و غیر قابل باوری به دسته های متفاوت بدل میشود. انسان های برتر و ضعیفتر. به نوعی نگاه بدون توجیه اشراف و رعیت، ارباب و برده، یا حتی چیزی شبیه به اختلاف امروز انسانها با حیوانات ممکن است بین خود انسانها رخ دهد!به همین علت در نهایت آسیب های رسیدن به چنین تکنولوژی از منافع آن به شدت بیشتر خواهد بود.

#arian_x