چرا طالع بینی شبه علم است؟

چرا طالع بینی شبه علم است؟

شاید شما هم به دفعات شاهد بوده اید که برخی از افراد همچنان در دنیای امروز به طالع بینی باورد دارند(یا حتی خود شما باور دارید). گاهی برای شما از صحت گفته های یک فالگیر،رمال و غیره صحبت کرده و ادعا کرده اند که با طالع بینی و روش هایی نظیر آن ، پیشگویی ها یا کدهایی داده اند که حقیقت داشته است. معمولا در این نوع ادعاها شخص مدعی می شود “من خودم هم اعتقادی نداشته ام، اما بعدا با چشم خود دیدم که چنین پیشگویی ها یا حدس ها درست از آب درآمد.در اینجا بدون تفصیل ، بطور کلی و اجمالی طالع بینی یا ادعاهای شبه علمی مشابه آن را بررسی می کنیم.

ابتدا باید یکی از ادعاهای تکراری که به کلی در هر ادعای شبه علمی یا غیر علمی وجود دارد را بررسی کنیم. این ادعا می گوید علم تجربی از بررسی هر پدیده ی غیر تجربی عاجز است، پس ممکن است چیزی یا چیزهایی وجود داشته باشد که علم توضیحی برای آنها ندارد،اما صادق هستند.در مورد طالع بینی نیز همین ادعا بارها دیده شده که مدعی می گوید طالع بینی از حیطه ی علم تجربی خارج است ،پس نباید توقع داشت تا با بررسی علمی و تجربی ، صدق و کذب آن را دریابیم.

بیایید در اینجا یک بار برای همیشه این ادعا را بررسی کنیم که اگر ادعایی وجود داشت و غیر تجربی بود و قابلیت بررسی علمی را نداشت تا چه حد اعتبار دارد؟

این ادعا از نظر منطقی ایرادی ندارد که مسائلی غیر تجربی ممجن است با علوم تجربی قابل بررسی نباشند، اما سو استفاده و خطایی که رخ می دهد در این است که معمولا چنین ادعاهایی از جمله طالع بینی ، از یک سو ادعا می کنند علم قابلیت بررسی آنها را ندارد،اما از سوی دیگر ادعاهایی که دارند کاملا تجربیست!

برای مثال در طالع بینی وقتی فردی مدعی شود که متولد ماه فلان، طبق طالع بینی ، فلان خصوصیات را دارد، این ادعا کاملا تجربیست. به عبارت ساده تر اگر طالع بینی ادعای تجربی نمی کرد اصلا وجود نداشت.تمام بحث بر سر طالع بینی همینجاست که این پدیده سعی می کند ادعاهای تجربی کرده و از این راه پیشبینی و پیشگویی داشته باشد، اما به محض اینکه علم تلاش کند آن را موردبررسی قرار دهد ، با گفتن اینکه علوم تجربی قابلیت بررسی مسائل اینچنینی را ندارند.درست همینجاست که میبینید حتی افرادی تحصیلکرده نیز به دام چنین مغالطه ای می افتند. پس تا زمانی که طالع بینی ادعا کند بر اساس حرکات سیارات و ماه تولد توانایی پیشبینی وضعیت افراد را دارد،ادعای او کاملا تجربی و قابل بررسی علمی است.این مساله نه تنها در مورد طالع بینی بلکه در بسیاری از ادعاهای شبه علمی وجود دارد.

اما چرا تجربیات شخصی در علم ارزش و اعتبار ندارند؟‌فرض کنید در خیابان در حال قدم زدن هستید و به یک درخت دست میکشید و همان لحظه تصادفی رخ می دهد، آیا این تجربه که شما داشتید مصداق تایید این حقیقت است که “هرگاه به درخت خاصی دست بزنیم تصادفی رخ می دهد”؟

خیر این یک تجربه شخصی است و اگر کسی این ادعا را داشته باشد خواهیم گفت این یک رویداد اتفاقی بوده و هرچقدر فرد ادعای خود را به آن بسنده نمی کنیم. در این مثال به این علت که ما دائما خلاف این رویداد را دیده ایم و می دانیم که دست کشیدن بر روی یک درخت هیچ رابطه ای با تصادف ماشین ها ندارد،فوراً ادعا را مردود می دانیم و بدنبال علت دیگری می رویم،اما در مسائلی مبهم مثل تاثیر سیارات بر زندگی اشخاص،از آنجایی که برای ما امری ملموس و تکرار پذیر نیست،تجربه شخصی را برجسته میکنیم.در علم نیز به تجربیات شخصی اهمیتی داده نمی شود و هر ادعا نیازمند آن است که چگونگی و چرایی امری را بطور دقیق و تکرار پذیر نشان دهد. یعنی بارها و بارها دست را روی درخت بکشیم و تصادفات تکرار شوند و مورد نقض قرار نگیرند.در طالع بینی و ادعاهای نظیر آن چنین است، همواره اشخاص ادعا می کنند که شخصاً چنین تجربیاتی داشته اند.معمولا هم ادعا با چاشنی دروغ همراه است و شخص حتی تجربه هم نکرده است یا تجربه ای را تغییر داده و طور دیگری وانمود می کند .به هر روی اگر هم تجربیات واقع شده باشند ارزشی بیشتر از آن مثال درخت و تصادف ندارند،مگر بطور دقیق و تکرارپذیر مورد آزمون قرار بگیرند.

یکی از ادعاهای طالع بینی تاثیر ماه و سیارات بر روی انسان است.اما این نکته مربوط به دوران باستان است ، زمانی که همچنان انسانها هیچ دانشی از سیارات و ماه نداشتند.امروزه می دانیم چنین تاثیری وجود ندارد.(برای مثال پیش از این در مطلبی در مورد تاثیر ماه روی انسان توضیح داده ایم که چرا این سیارات اثری ندارند.)‌

اگر فرض بگیریم که سیارات بر روی انسان تاثیر گذار هستند و طالع بینی درست می گوید.بازهم این ادعا زیر سوال است، چرا که چه دلیلی دارد این تاثیر تنها با لحظه تولد در رابطه باشد!؟ یعنی سیارات در روزهای دیگر و طول عمر ما بی تاثیر هستند،اما در روز تولد ما آگاهانه بر روی نوزادان متولد شده اثر می گذارند!!!

نکته دیگر اینکه آیا تمام کسانی که در یک روز متولد شده اند،سرنوشتی مشابه دارند!؟هیچ پاسخ منطقی یا عقلانی در این باره وجود ندارد و مدافعان طالع بینی می گویند نمی دانیم چگونه اما تاثیر گذار است!پس تا اینجا حتی اگر فرض خطای طالع بینی مبنی بر تاثیر سیارات را بپذیریم، باز هم در نهایت با مشکلی مواجه خواهیم شد که طالع بینی هیچ دلیلی برای آن ندارد.پس آیا منطقیست که چیزی را بپذیریم که دلیل ندارد؟

یکی از مدافعان مشهور طالع بینی میشل گوکلین روانشناس فرانسوی بود. او در سال ۱۹۵۵به کلی موقعیت سیارات را در نقشه ای به ۱۸ قسمت تقسیم کرد و اسامی افرادی مثل ورزشکاران حرفه ای را بر اساس ماه تولد با این قسمت ها مقایسه کرد،در این بررسی مشخص شد در قسمت ۲ و ۷ در نمودار گوکلین تعداد افراد موفق افزایش چشمگیر و قابل توجهی پیدا می کند. طرفداران طالع بینی از این موضوع استفاده کرده و انجمن هایی راه انداختند که بر اساس ماه و روز تولد مشاوره شغلی به مردم می دادند!

پس از آن در منتقدان بسیاری نسبت به این ادعاها واکنش نشان دادند. در سال ۱۹۷۹ پژوهش دیگری روی ورزشکاران موفق امریکایی انجام شد و هیچ نمودار قابل توجهی را نشان نمی داد و با بررسی گوکلین مغایر بود.اما گوکلین مدعی شد که آزمون های مخالفان او همگی خطا هستند، چون تنها بایستی وردشکاران قهرمان و برجسته تر را مورد بررسی قرار داد.پس از آن مشخص شد که گوکلین به نوعی در آزمون خود سوگیری داشته و عده ای از ورزشکاران را بعنوان برجسته ،از سایرین تفکیک کرده است.یعنی طوری آزمون را ترتیب داده(با جهت گیری) که نتیجه مورد نظر بدست بیاید. در طبقه بندی گوکلین معیارها کاملا مشخص نبود و به این ترتیب نتیجه آن به سمت تمایل خود او گرایش داشت و ما در آزمون های مشابه ،نتایج بی معنا تری از رابطه موفقیت با روز تولد می بینیم.

در آخر باید گفت طالع بینی یک پدیده ای است وابسته به جهل، ترس یا کنجکاوی آدمیان از وقایع زندگی و این پدیده متعلق به قرن ها پیش و دورانی بود که جهل بشر اجازه می داد هرگونه مدعایی جدی گرفته شود.متاسفانه امروز پس از گذشت قرن ها ، عده زیادی از مردم در سراسر دنیا با عدم دانش خود رو به چنین پدیده هایی می آورند،تا جایی که ما همچنان در قرن بیست و یکم ناچاریم طالع بینی و ادعاهای خرافی امثال آن را بررسی کنیم.

#arian_x
منابع و مطالعه بیشتر
Gauquelin, M. (1955). L’Influence des Astres, Etude Critique et Experimentale,Le Dauphin, Paris.2. Gauquelin, M. (1972). “Planetary effect at the time of birth of successful professionals, an experimental control made by scientists.” Journal of Interdisciplinary Cycle Research, 3, 2, 381389-.3. Ertel, S. (1988). “Raising the Hurdle for the Athletes’ Mars Effect: Association Co-varies with Eminence.” Journal of Scientific Exploration, . Nick Kollerstrom, “HOW ERTEL RESCUED THE GAUQUELIN EFFECT”, Correlation, Vol 23 (1) 2005.2. Jan Willem, “The Mars Effect in Retrospect”, Skeptical Inquirer, 21 (6), November/December 1997.3. Roger B. Culver and Philip A. Ianna, Astrology: True or False? : A Scientific Evaluation, Prometheus Books, 1988.4.Cornelis de Jager, “Science, fringe science and pseudo-science”, Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society, Vol. 31, NO. 1/MAR, P. 31, 1990.5. Alexander Y. Panchin. “The Saturn-Mars Effect”, Skeptic Magazine, Vol 16 #1, 2010.6. Smith, Jonathan C. (2010). Pseudoscience and extraordinary claims of the paranormal: a critical thinker’s toolkit. Malden, MA: Wiley-Blackwell. 7