آیا اصل علیت رد شده است؟آیا در کوانتوم علیت نقض می شود؟
آیا اصل علیت رد شده است؟آیا در کوانتوم علیت نقض می شود؟
گاه در مباحث عقیدتی که دو فرد بدون دانش کافی تنها سعی بر تایید نظر خود —به هر وسیله ای— را دارند، تفاسیری از دستاوردهای علمی را به نام علم مطرح می کنند و باز بدون درک و شناخت مناسب از این مسائل علمی ، سعی می کنند درنهایت فقط نظر خود را تایید کنند. گاهی افراد برای تایید نظر خود بدنبال رفرنس های معتبر هم میگردند و آنها را به رای خود تفسیر می کنند! غافل از اینکه گاهی دست روی موضوعاتی میگذارند که حتی برعکس نظر آنها را رد می کند!
نقض علیت یا تایید آن نیز از سوی برخی مدافعان دیدگاه علمی نوعی تناقض مبنایی است که به هیچ وجه توجیه عقلانی ندارد. در اینجا با صرفنظر از بحث مفصل تاریخی علیت و جدال های وسیع در مورد آن ، به این نکته بپردازیم که آیا علیت در دنیای کوانتومی واقعا نقض می شود یا تنها تفسیر های ساده انگارانه فلسفی از آزمون های علمی منجر به چنین خطایی شده است.این تفسیرهای ساده انگارانه علمی ولو از جانب دانشمندان سرشناس صورت گرفته باشد ، همچنان در عدم اعتبار آنها تفاوتی ایجاد نمیکند. فراموش نکنیم دانشمندان تا جایی سخن معتبری دارند که در قلمرو علم مشغول هستند اما به محض اینکه وارد تفاسیر عقلی از ازمون های علمی شدند یا نظرات شخصی خود را بیان کردند، دیگر اعتبار آنها وابسته به تبیین منطقی و عقلانی آنهاست.تفسیر یک دانشمند از یک آزمون علمی به خودی خود معتبر نیست ، بلکه تنها خود آزمون علمی و شواهد آن هستند که اعتبار دارند.برای مثال اگر در یک آزمون علمی یک دانشمند نشان داد که A بزرگتر از B است ، این ادعا علمی و معتبر است و مخالفت با آن مخالفت با علم است. اما اگر از این رابطه یک باور و تفسیر “غیر تجربی” (متافیزیکی) ارائه کرد، دیگر ادعای او در قلمرو یک بحث فلسفی قرار دارد و نیازمند استدلالی با سازوکار منطقی است تا ادعای او موجه باشد. مهم نیست او چه شخصیت علمی است،مهم استدلال اوست که تا چه حد قابل دفاع است.
اینکه کاربرد علیت در علم چیست و چرا می توانیم و یا نمی توانیم آن را کنار بگذاریم از جمله مسائل محوری و بسیار مهم بوده است که فلاسفه و دانشمندان مهمی همانند نیوتن، لایب نیتس، هیوم، راسل و هایزنبرگ و… درباره آن بحث های مفصل و مهمی داشته و تا همین امروز این موضوع از موضوعات کلیدی به شمار می رود.در قرن بیستم همزمان با ظهور فیزیک کوانتوم ، مساله علیت در این علم به زیر سوال رفت . مناظره های هایزنبرگ و انیشتین در سال های 1926 و 1927 در دانشگاه برلین و بحث های کسانی چون شرودینگر ، مکس پلانک ،بور و…هم شاهد خوبی بر این ادعاست که دانشمندان برجسته دو نظر کاملا متضاد درباره نقش علیت در جهان داشته اند و همین نکته جنجالی بودن مساله علیت در علم را نشان می دهد.اگر فیزیک را به عنوان پایه ای ترین علم در نظر بگیریم نفی علیت می تواند عواقب مهمی برای ما به همراه داشته باشد.
نتایج بنیادى نظریه هاى علمى به سرعت در دیگر حوزه هاى اندیشه تأثیر مى گذارد. به عنوان مثال این ادعا زبانزد خاص و عام شده است که مکانیک کوانتومى قانون علیت را نقض مى کند و بنابراین مى توان هر جا که لازم شد علیت را کنار گذاشت. این که نظریه هاى علمى خود مشروط به هزار و یک پیش فرض گفته و ناگفته وابسته هستند به کنار، آنچه اهمیت دارد بدفهمى برخی از این موضوعات است .
مفهوم سنتی علیت و مفهوم مدرن
اگر بخواهیم خیلی دقیق و مستدل به تاثیر دنیای کوانتوم در مفهوم علیت بپردازیم، هرگز نمی توانیم بگوییم در دنیای کوانتوم علیت نقض می شود، بلکه باید گفت تعریف سنتی از ساز و کار علّی را باید کنار بگذاریم. در تعریف سنتی علیت یک سازوکار مشخص داشت و با تعیّن،یا موجبیت (Determinist) یکی بود. در این تعریف که از زمان ارسطو رایج شد علت مقدم بر معلول است و هیچ معلولی نیست که در گذشته علتی نداشته باشد. پیر لاپلاس، ریاضیدان، فیزیکدان و فیلسوف فرانسوى که مدافع سرسخت جبرگرایی و علیت بود اصل علیت عمومى را این چنین تعریف می کرد: “میان رخدادهاى اکنون و رخدادهاى گذشته اتصال ژرفى وجود دارد، اتصالى که بر این اصل استوار است: چیزى نمى تواند بدون علتى که مقدم بر آن باشد وجود داشته باشد” لاپلاس این تعریف از علیت را از لایبنیتس میگرفت که مى گفت همانقدر که ۲×۲=۴ حتمى است، وقوع رخداد ها نیز قطعى خواهد بود.
چندان باعث تعجب نیست اگر میبینیم این روزها افراد ساده انگار که درک عمیقی از مفاهیم و تعاریف مهم فلسفی ندارند و از طرفی شناختی از مباحث تخصصی و علمی این مفاهیم ندارند با ارائه چند منبع مدعی شوند که علیت در کوانتوم نقض شده یا در طرف مقابل رقبای آنان سعی کنند با ارائه منابعی از نظریه بوهم ثابت کنند علیت به همان شکل سنتی همچنان پابرجاست. هر دوی این ادعاها از اساس اشتباه هستند ، چرا که هر دو تصور می کنند علیت و موجبیت یکی است و تصور می کنند علیت به معنای تقدم علت بر معلول است.(همان درک سنتی از علیت)
اما علیت لزوماً به این معنا نیست. این برداشت درست مثل این است که مدعی شویم چون تعریف استقرار سیارات توسط دانشمندان باستان اشتباه بود، پس سیارات وجود ندارند! علیت به معنای سنتی همان تصور عامیانه نزد مردم از زنجیره علل است.دلیل این برداشت باستانی و عامیانه ، توسط پژوهشگران علوم شناختی و رواشناسان –مثل جان پیاژه– بررسی شده است که ما به نوعی در ذهن خود این زنجیره عِلّی را میسازیم.
اما علیت صرفا بدین معنا نیست.علیت در تعریفی کلی یعنی هر معلولی علتی دارد.این اصل در هیچ کجای علم ،همچنین دنیای کوانتومی نقض نشده و نخواهد شد، چرا که اساساً پیشفرض اصلی و اساسی کل علوم همین “علیت” است. “این درست مثل این است که کسی بگوید قصد دارد پارچه های پیراهن خود را کنار بگذارد اما پیراهن خود را داشته باشد!”
اما ورنر هایزنبرگ نشان داد که در دنیای کوانتومی غیرممکن است که همزمان سرعت و مکان ذره با قطعیت معین شود. اما این محدودیت دانشمندان در اندازه‌گیری کمیت های سیستم نیست، بلکه طبق معادلات مکانیک کوانتومی این ذات سیستم و طبیعت است که بر اساس قطعیت نیست. تا اینجا هایزنبرگ یک واقعیت علمی را به ما نشان می دهد. اینکه مکان و سرعت ذرات را نمی توانیم به طور قطعی اندازه گیری کنیم، اما او و موافقان او از این موضوع علمی تفسیری ارائه می دهند که خارج از قلمرو علم و علم کوانتوم است.اینکه علیت را باید کنار گذاشت.البته تا آن زمان برداشت عمومی از علیت همان برداشت سنتی بود و کنار گذاشتن آن برداشت همانطور که گفتیم به معنای نقض علیت نیست. اما به چه دلیل علیت نقض نمی شود؟
–اگر طبق عدم قطعیت بگوییم علت واکنش یک ذره را نمی دانیم ، این به معنای عدم شناخت ماست و نه نبود علت.
–اما اگر بگوییم علت آن تصادف، شانس یا هرچیز دیگر است، یعنی علتی برای آن قائل شدیم.
همانطور که گفته شد حتی تصادف یک علت است که حالت ها و دامنه ای از واکنش های احتمالی(ولو بینهایت) را شامل می شود و طبق این حالت ها یکی از این حالات احتمالی بوقوع می پیوندد.حالتی که درنهایت رخ می دهد بعلت احتمالی بوده که داشته و این احتمال بعلت تصادف رخ داده است.البته ما از این مرحله به بعد با محدودیت دسترسی آزمون مواجه هستیم و می دانیم که اگر ندانستن را دلیل بر نبودن تلقی کنیم یک مغالطه بسیار ابتدایی مرتکب شده ایم.پس ما در اینجا اگر محدودیت دسترسی خود را هم کنار بگذاریم و بگوییم علت آن شانس یا تصادف بوده ، باز علتی قائل شدیم که تنها قابل پیشبینی نبوده، اما این عدم پیشبینی (البته در کوانتوم ما می توانیم با احتمالات هم پیشبینی داشته باشیم) به معنای عدم وجود علت نیست.
چرا موافقان علیت هم با ارائه نظریه بوهم اشتباه می کنند
گفتیم که مدافعان نقض علیت کاملا اشتباه می کنند، اما مدافعان علیت سنتی هم اشتباه می کنند.زیرا برای ادعای خود متوسل به نظریه بوهم می شوند که سالهاست از اعتبار ساقط شده است.
پس از طرح عدم قطعیت بوهم مدعی شد که یک تفسیر قطعی برای کوانتوم ارائه داده است.در این تفسیر متغیرهای پنهان علت واکنش ذرات بودند (از شرح آن صرفنظر میکنیم) این تفسیر مشکلاتی در مواجهه با نسبیت داشت و مهمتر از آن در سال ۱۹۶۴ جان بل در مقاله ای به اسم”درباب مساله ی متغیر های پنهان در مکانیک کوانتوم” این تفسیر را مورد ارزیابی قرار داد و یک سال بعد جان کلازر نشان داد متغیر های پنهان درست نبود و بعدتر آلن اسپکت نیز صحت این نکته را نشان داد.
آزمایش جان ویلر و علیت
یکی دیگر از برداشت هایی که مدعی نقض علیت است، آزمون جان ویلر است. دانشمندی به نام جان ویلر آزمایشی پیشنهاد کرد و در سال ۲۰۰۷ دانشمندان فرانسوی آن را اجرا کردند، نتیجه ی این آزمایش نشان می داد که ذره (فوتون) یا می توانست آینده را پیشبینی کند، که بعید به نظر می رسد یا آینده می توانست در گذشته ی این ذره اثر بگذارد! باز از این آزمون برخی نتیجه گرفتند که علیت در سطح کوانتوم نقض می شود، اما اشتباه آنها نیز در این است که تلقی سنتی از علیت را معادل علیت می دانند.اگر فرض کنیم که به روشنی این آزمون نشان می دهد که رابطه علت و معلول معکوس می شود و معلول مقدم بر علت می شود ، باز آیا علیت نقض شده است؟ به هیچوجه! اگر بگوییم “علت” رفتار ذره ، آینده ی آن ذره است، باز “علتی” قائل شدیم که تنها با تلقی سنتی علیت مغایر است، اما همچنان علت و معلول وجود دارند . مشکل در سوبرداشت های سطحی است که از این مفاهیم می شود. چرا که بسیار روشن است که اگر آینده نیز در گذشته تاثیر بگذارد و علتِ رفتار یک فوتون ،آینده ی آن باشد همچنان هم علت وجود دارد و هم معلول و تنها تقدم و تاخر آنها معکوس شده است.
علت=آینده
معلول=فوتون
پ.ن: در این مطلب سعی شد تا به زبان ساده اشکالات دو ادعای نقض علیت و تایید علیت به روش بوهم را توضیح دهیم، اما بخش هایی که نیازمند شرح تخصصی و علمی هستند به جای خود باقیست و برای جلوگیری از کج فهمی از این بخش ها صرفنظرشد. همچنین علیت در طول تاریخ یکی از مباحث گسترده و پر چالش بوده است ، بویژه نزد فلاسفه ، اما در اینجا از منظر تاریخی به شرح آن نپرداختیم تا مطلب بیش از این طولانی نباشد .
#arian_x
با عرض سلام و تشکر. بنده میخواستم با اجازه جنابعالی نقدی بر این مقاله شما وارد کنم. ابتدا اینکه بعضا دانشمندان علوم تجربی و بخصوص فیزیک دانان در پی آزمایشات یا کشفیات علمی خود ( علوم تجربی) دست به تفسیر های فلسفی میزنند و اینکار اشتباه مبنایی است کاملا درست است چون در حیطه علوم تجربی نیست که وارد مسائل فلسفی و عقلانی شود ، اما نقد اینجانب این است که جنابعالی برای حل موضوع نقض علیت در کوانتوم به جای ارائه راه حل به دلخواه و متاسفانه بدون مبنای درست ، صورت مسئله را عوض کرده اید. دوست عزیزم معنا و مفهوم هر یک از ” علت” و “معلول ” در فلسفه کاملا مشخص است و نمیشود صرفا با تعابیری مثل تعریف نوین از اصل علیت جای این دو را با هم عوض کرد چون این مخالف با عقل و منطق است. معلول در ذات خود نیاز به علت دارد ولی علت نیازمند به معلول خود نیست اگر غیر از این باشد نه آن معلول است و نه این علت. اونوقت شما میفرمایید (طبق تعریف جدید علیت) جای این دو میشود عوض شود !! یعنی معلول در ضمن معلول بودن علت شود برای علت خود و علت در ضمن علت بودن معلول معلول خودش شود ! این یعنی تناقض ، چگونه معلول علت شود اینکه با هیچ عقل و منطقی جور در نمیاد چون وقتی ما میگوییم معلول در ذات این مفهوم نهفته است که موخر بر علت خود است نه مقدم. اگر مقدم باشد که دیگر معلول نمیشود ، همین اشکال در مورد مفهوم علت هم هست و چیزی که جنابعالی میفرمایید تعریف جدید از اساس اشکال دارد و متناقض است.
راه حل در جای دیگر است و با عوض کردن صورت مسئله ، مسئله حل نمیشود و الا بنده هم مثل شما معتقدم اصل علیت نقض شدنی نیست. با تشکر و احترام. سعید بیداربخت.
علیت معکوس در مقیاس کوانتوم قرار داره و هنوز در حد یک فرضیه است اما بحث آقای رسولی علیت را رد نکرد بلکه بحث فاصله زمانی بین علت و معلول که جزو تعریف سنتی علیت هست را رد نمود آن هم در مقیاس کوانتوم
یعنی اینکه علت الزاما قبل از معلول نیست این تعریفی هست که ذهن ما می گوید علت از نظر زمانی قبل از معلوله در حالی که زمان در کوانتوم معنای دیگری دارد اما این اصل علیت را رد نمی کند چون تا زمانی که چگونگی در علم مطرح هست علت هم وجود دارد
نظریات کوانتوم دنیای علیت رو متحول کردن دوست عزیز. علیت معکوس موضوعیه که فقط در حد تئوری های تقریبا غیر قابل آزمایش هست(چون نهایتا به پارادوکس پدربزرگ منتهی میشن). نکته ای که در دنیای کوانتوم باید بهش توجه کنیم خاصیت موجی و ذره ای همزمان سیستم هست. بر این اساس فرض زمان و بردارهای مکان برای سیستم فرض اشتباهی هست. طبق عدم قطعیت ذره در یک لحظه میتونه در چند مکان باشه و رفتارهای متفاوتی رو نشون بده همون چیزی که آزمایش دو شکاف و برهمنهی نشون دادن. پس مکانیک کوانتوم رو نباید با باورهای کلاسیک خلط کرد و به یک نتیجه رسید. تقدم و پیش بینی پذیری مختص فیزیک کلاسیک هست. نمیتونیم از این اصول در کوانتوم هم استفاده کنیم. ضمن اینکه تعبیر وجودی از اصل علیت یک چیز جدید نیست. از زمان میرداماد و ملاصدرا بحثهای اصالت ماهیت و وجود مطرح بود که اصالت وجود بیشتر مورد قبول واقع شد. اصالت وجود هم فقط بر وجود تمرکز میکنه یعنی آیا پدیده وجود دارد یا خیر. اینکه پدیده چیست بررسی نمیشه. همین موضوع در مورد موضوعی که توی مقاله ی هم هست عنوان شده. یعنی میگیم فوتون وجود داره پس حالت دوم هم وجود داره. برعکس این موضوع هم صادق هست و این اصالت وجود رو خدشه دار نمیکنه
البته ضمن اینکه زمینهء سایتتون خوب و ارزشمنده و ممنون بابت زحماتتون.
درود بر شما و سایت خوبتون. این تعریف جدید از علیت رو بر چه اساس میفرمایید؟ میشه منبع معتبری برای این تعریف جدید علیت ارائه دهید؟ در فلسفه هر واژه و مفهومی تعریفی دارد و گمان نمیکنم تعریف علیت تغییر کرده باشد و همان تعریف سنتی به کار میرود. به گمانم شما برای اثبات حرفتون و اینکه حتما قانون علیت همیشه وجود داره و صدق میکنه خودتون تعریف جدیدی از علیت در فلسفه ساخته اید! به نظر نمیاد وجود علیت تا این حد ضروری باشه! اکثر اوقات منبع میزنید ولی ایندفعه این کار رو نکردید. میشه برای اطمینان از این تعریف جدید علیت منبع بیارید؟ ممنون از شما و زحماتتون و موفق باشید.
درود و سپاس. بر اساس آزمون های فیزیکی مربوط به سطوح کوانتومی ذرات تعریف یا تفسیر جدیدی از علیت نیاز هست. البته برخی تصور میکنن این یعنی علیت دیگه نیاز نیست، که البته اشتباهه، اما تعریف رایج علیت طبق این آزمون ها زیر سوال رفته. منبع نیاز نبود چون هم مطلب مرتبط با تخصص نگارنده بوده و هم موضوع مشهوری هستش آزمون های علیت معکوس و چالش های علیت کلاسیک. اما یک منبع میذارم در این مورد
https://phys.org/news/2017-07-physicists-retrocausal-quantum-theory-future.html
دوست عزیز.ملاک نیاز مندی به علت یک چیز امکان آن است نه حدوث.لذا محال است وجود معلول قبل از علت(بدون علت) واجب بشود.چرا که معلول وجوب وجودش را از علت میگیرد. و علت تقدم ذاتی بر معلول خود دارد نه صرفا زمانی.
درود بر شما. ممنون از توجه و لطفتون به بنده و ممنون بابت پاسخ گویی. شرمنده بابت جسارت بنده و درخواست منبع آخه از تخصص شما اطلاعی ندارم و شما در هر زمینه ای مطالعه دارید و مطلب قرار میدهید. ولی اگر مشکلی نیست میشه بفرمایید تخصص اصلیتون در چه زمینه و در چه رشته ای است تا اگر مطلبی در اون زمینه بود نیازی به منبع نباشه و اطمینان داشته باشم؟ آخه به شخصه من آدمی هستم که هر مطلبی در هر زمینه ای رو به راحتی نمی پذیرم ( به خصوص سایت های فارسی که به دلیل ایدئولوژی دینی مطالب شبه علم و نادرست و غیر علمی زیادی قرار میدهند ) و نیز زیاد از سایت شما استفاده میکنم و یکی از بهترین سایت های فارسی در زمینه فلسفه و علوم تجربی هستید. ممنون از زحمات شما و موفق باشید.
درود.
فرمودید “تصادف” خودش علت محسوب میشه. سوالی ک من از شما دارم اینه که پس اگه چه اتفاقی بیوفته، دیگه علت نخواهیم داشت؟ یعنی شما هم “تصادف” و هم “علت مشخص” رو علت فرض میکنید. پس جهان باید چگونه باشد تا علیت درآن حاکم نباشد؟
قبل از این که کوانتوم اینقدر پیشرفت کند میگفتند جهان طبق قانون علیت پیش میره یعنی هرچیزی علتی داره و تصادفی اتفاق نمیوفته.(یعنی اگه چنین چیزی باشه علیت نقض میشه)
حالا که می بینیم چنین چیزی ثابت شد، پس علیت چطور ممکنه نقض بشه یا اگه جهان چطور بود، علیت نقض میشد؟
درود. اول یک نکته بگم، این مقاله تنها مقاله ای هست که یمقدار بحث تخصصی داشته و اصلش برای یک سایت بین المللی فلسفه علم بوده. برای همین شاید انتشار خلاصه اش به زبان ساده چندان درست نبوده، چون معمولا تصور میشه که همینجوری یک نظر شخصی بیان شده. بعد چون با برخی ادعاهای دانشمندان مشهور در کتب عمومی علم در ظاهر مغایرت داره، موجب طرح این پرسش ها و گاهی حمله هم میشه. اما درباره سوال شما نکته خوبی فرمودید، درباره علیت، ما وقتی کار علمی به معنای علم تجربی (science) میکنیم، پیشفرض ما علیت هست. پس از منظر علمی علیت ابطال پذیر نیست. یعنی همون چیزی که میفرمایید در هیچ حالتی ما نمیتونیم علیت رو با یک کار علمی ابطال کنیم. چرا؟ چون ما همزمان نمیتونیم دنبال علت باشیم و همزمان بگیم با کشف این علت، علیت نقض شد! ادعا پاردوکسیکال هست. اما چه چیزی ممکنه؟ اینکه بگیم سازوکار علیت بطوری که تاکنون تصور میشده باطل هست، مثلا همونطور که در متن اشاره شد، بگیم علیت به معنای کلاسیک نقض شده. حالا چی جایگزین میشه؟ فعلا دانشمون ناقصه، اما احتمالاتی وجود داره، مثل علیت معکوس.که در پژوهش های کوانتوم فیزیک این احتمال بطور جدی مطرح شده. یا اینکه این مدل علیت معکوس هم اگر رد بشه، بگیم تصادف علت هست، اما یا ما دسترسی نداریم سازوکار علّی اون تصادف رو کشف کنیم یا واقعا هیچ رابطه ای ندارن و دیگه نمیشه از این سطح به بعد با کار علمی چیزی رو کشف کرد. ادعای کپنهاگی ها این بود که بله دیگه از اینجا به بعد تموم شده فیزیک و نظریه کوانتومی همه چیز رو توضیح داده. این ادعا البته تمایلات شخصی کپنهاگی ها رو هم به همراه داشت. چون بدشون نمیومد بگن ما دیگه کاملا پرونده فیزیک بنیادی رو بستیم. اما درواقع اینجوری نبود. حتی خودشون هم در ادامه ادعا کردن که تفسیر فلسفی دارن برای این ادعای بنیادین و نه اینکه با یک پژوهش کاملا علمی به اینجا رسیدن. بطور خلاصه نتیجه اینکه علم در اینجا به محدودیت میرسه و نمیتونیم بگیم علم علیت رو رد کرد. ولی میتونیم بگیم ما با تفسیر فلسفی مدعی هستیم که این محدودیت بطور ذاتی ناشی از تصادفی بودن هست. پس علیت توسط یک استدلال عقلی اینجا رد میشه. حالا آیا این استدلال عقلی قابل دفاع هست؟ بنده معتقدم که نه. چرا؟ مفصل هست و اینجا قابل تبیین نیست. اما در حد چند جمله، چون ما از یک طرف،امروز به محدودیت رسیدیم، و از پیشرفت های بعدی هم خبر نداریم، بعد همین امروز یکی از مفروضات کپنهاگی ها که پایان پرونده فیزیک بنیادی بوده، مردود هستش. انبوهی از اشکالات وجود داره در سطح فیزیک بنیادی. حالا چجوری چیزی که دسترسی بهش نداریم و با خود فرض علیت هم بهش رسیدیم رو میتونیم در کنار هم بذاریم و بگیم علیت باطل شده؟! نه محدودیت ما حکم ابطال علیت میده نه خود علم ما که اتفاقا با پیشفرض علیت ما رو به این نقطه رسونده، نه فیزیک بنیادی به پایان رسید و ابهامات رفع شد، نه دلیل خاص دیگه ای ارائه شد و نه…. البته باز تاکید میکنم این توضیحات همه ناقص هستن و بحث گسترده تر با جزییات خیلی زیادی هستش که نمیشه در اینجا مطرح کرد در حد یکی دو کامنت. 🌹
اولا ابتدای متن گفتی این ادعا پارادوکسیکال هست ولی من میگم باشه چه اشکالی داره چون در کوانتوم محال بودن جمع نقضین هم رد شده:))و پارادوکس اشکالی نداره دوما تفسیر کپنهاگی معتبر ترین تفسیر هست و در این متن هم شاهد لفاظی های زیادی بودم چون با کلمات بازی کردید تصادفی محض بودن یعنی بدون علت بودن اینکه بگیم علتش تصادف هست برمیگرده به اشکال در ادبیات
اتفاقا دیدگاهی که توی مقاله عنوان شده نه تنها لفاظی نیست کاملا منطبق بر تعبیر کپنهاگی هست. اینکه احتمالات متعدد در آن واحد وجود دارند و وقتی مشاهده گر اون ها رو ارزیابی میکنه به وقوع میپیوندن. عینا همون تعبیر هست. گربه ی شرودینگر رو مطالعه کنید متوجه میشید که چجوری احتمالات متعدد در دنیای کوانتوم میتونن وجود داشته باشن
همین دیدگاه شما خودش یکی از نقص های تعبیر کپنهاگی هست در رد علیت که چجوری خودش خودش رو نقض میکنه
سلام دوست عزیز خواهش میکنم شماهم فلسفه با تجربه خلط نکنید علت و معلول قرین.همند مگه میشه علت ایجاد کننده معلول باشد بعد معلول ظاهر شود علت بعد بیاید؟! پس ایجاد کننده معلول چیست؟! ان علتی که شما فرض میکنید علت مجازی است….
بحث علیت قوانین و اقسام خودشو داره لطفا فلسفه بخونید
البته نویسنده فلسفه خونده. منتها احتمالا شما فیزیک نخوندی
دنیای کوانتوم مکان و زمان مفهوم فیزیک کلاسیک رو ندارن که بخوایم باهاشون تقدم و تاخر رو معنی کنیم. فقط از اصالت وجود حرف میزنیم همون چیزی که در حکمت متعالیه بود.
تشکر بسیار روشنگر بود امید‌وارم در اینده در این مورد بیشتر مطلب بنویسید.
سپاس از بیان دیدگاهتون
مقالت خوب بود ولی
فضولی فیزیکدان در امور فلسفی که تخصص ندارند
بیسوادی اندیشمندان تجربی نسبت به علوم انسانی
سبب میشه حرف مفت بزنند
علیت از نظر سنتی چهار مدل است
علت فاعلی
علت غائی
علت مادی
علت صوری
رفتار یک شئ علت ندارد موثر دارد
علت عامل وجودی شی است
رفتار نیاز به علت ندارد رفتار نیاز به موثر دارد زیرا رفتار حرکات یک شی است که موجود است و این حرات تحت تاثیر موثری است که به ان در فلسفه علت نیمشکویند سبب و مسب میگوید اثر و موثر میگویند
علت در مورد وجود است و ولی فعل فقط حرکت موجود است چیزی خلق نمیشود که نیاز به علت داشته باشد
چطور ممکن است جای علت و معلول عوض شده باشد!!؟
این یک اصل بدیهی است که علت تقدم وجودی دارد بر معلول