چرا آگاهی داریم ؟ دلیل وجود آگاهی در انسان ها چیست؟

چرا آگاهی داریم ؟ دلیل وجود آگاهی در انسان ها چیست؟

آگاهی یکی از پدیده هایی است که سالهای سال در مباحث مورد نزاع و جدل های مختلف بوده ؛ پرسش های مختلف نظیر اینکه ماهیت آگاهی چیست ؟ در کجا روی می دهد؟ آیا یک سازوکار فیزیکی است یا غیر فیزیکی؟

این پرسش ها با پیشرفت علوم پاسخ های بهتری یافته اند، هرچند همچنان ابهاماتی وجود داشته باشد. ولی بسیاری از ایده های قدیمی تر، دیگر اعتبار چندانی ندارند.

اما یک پرسش بسیار مهم وجود دارد و آن چرایی وجود آگاهیست. آگاهی هر چه باشد ، چرا باید وجود داشته باشد ؟

دیوید چالمرز در همین مورد می گوید:

“در حقیقت هیچکس نمی داند که اصلاً چرا این فرایندهای فیزیکی ، با تجارب آگاهانه همراه هستندـچرا وقتی که مغزمان نوری با فلان طول موج را پردازش می کند، رنگ بنفشِ پررنگ را تجربه می کنیم؟اصلا چرا دارای تجربه هستیم؟ آیا یک آدم ماشینی ناآگاه نمی تواند همین همین کارها را به خوبی انجام دهد؟”

مثالی خوب برای درک دشواری فهم آگاهی، زامبی های فلسفی چالمرز است.منظور چالمرز از زامبی ، موجودی شبیه ماست که مثل ما رفتاز می کند، اما فقط عملکردی شبیه ما دارد. به این معنی که هیچگونه تجربه ی آگاهانه ای از جهان ندارد، ولی پاسخ هایش به خود و محیطش چنان است که گویی از چنان تجاربی بهره مند است. اگر از او سؤالی شود ، مانند هر انسانی که باورهایی دارد، پاسخ خواهد داد.چالمرز از زامبی ها برای بیان اینکه درباره ی آگاهی ، با دو مسئله مواجه هستیم استفاده می کند: یکی ” مسأله آسان ” و دیگری ، ” مسئله سخت ” . مسئله آسان به توضیح عملکرد آگاهی مربوط است و مسئله سخت به تجارب کیفی. دنیل دنت فیلسوف ، نگرشی اتخاذ کرده که تا حدودی متضاد با این نگرش است. دنت بر این باور است که اگر زامبی وجود داشت، آگاه می بود و جهان را تجربه می کرد. همه ی ما زامبی هستیم. دنت نگرشی ” کارکردی ” (functional) بر می گزیندـ او مدل ” پیش نویس های چندگانه ” ( multtiple drafts) آگاهی را ارائه می کند که در آن اجزای مختلف مغز دائم مشغول تفسیر و ویرایش داده های حسی هستند.چنین چیزی در کمتر از یک ثانیه ، در بخش های مختلف مغز همزمان روی می دهد، در حالی که ممکن است در همین حال بخش های تخصص یافته ی دیگری ، اطلاعات را ویرایش یا جرح و تعدیل کنندـ ما در هر لحظه ، از این روایت های چندگانه ی حسی و ویرایش شده ، آگاه نیستیم ، اما در هر لحظه به روایت غالب (winning narrative) آگاهیم. “من” ما روایتی است طولانی از این روایت های چندگانه و آگاهی همان روایت غالب است.

بنا بر نگرش برنارد جی . بارز (از موسسه علوم شناختی در سن دیه گو ) آگاهی به مثابه مرکز جهانی اطلاعات است که مانند تخته سیاه عمل می کند ؛ فرایندهای ناخودآگاهِ مختلف اطلاعات شان را روی آن ثبت می کنند تا در دسترس بقیه ی مغز قرار بگیرد. فقط اطلاعات منسجم و آموزنده مورد استفاده ی این مرکز در دسترس آگاهی قرار می گیرند.

آگاهی و رویکرد تکاملی (فرگشتی)

دی آر کی تامپسون (زیست شناس) می گوید چنین نیست که هر چیزی در طبیعت صرفاً برای خودش طراحی شده باشد. برای مثال اگر بخواهیم اتاقی بسازیم که سقفی کمانی شکل داشته باشد ، فضایی خالی در بالای اتاق پدید می آید که اجتناب ناپذیر است. ما می توانیم از این فضای پدید آمده کمال بهره را ببریم،مثلا تابلوی نقاشی آویزان کنیم ، اما این فضا برای چنین استفاده ای ساخته نشده بود.نمی توان بدون ایجاد چنین فضای خالی در سقف، سقف کمانی شکل ساخت. این از نظر فیزیکی امکان پذیر نیست. حال امکان دارد آگاهی نیز چنین باشد. یعنی یکی از محصولات جانبی اجتناب ناپذیر تکامل مغز ما. ساختن مغزی با مدارهای بازخوردی(feedback circuits)، ورودی و خروجی ، طراحی شده برای یادگیری، تشخیص الگوها و تعامل با جهان، بدون ایجاد آگاهی امکان پذیر نیست.

نکته آخر اینکه در طی قرن ها مناقشه بر سر پدیده مرموز آگاهی ، پیشرفت ها و پختگی زیادی در پاسخ به چرایی آن شاهد هستیم. این نوید نزدیک تر شدن ما به پاسخ های پخته تر و قابل قبول تر را می دهد. به عنوان مثال نظر تامپسون در این مورد در قیاس با نظرات دوالیستی قرون گذشته بسیار بیشتر هم با شواهد علمی و هم از نظر منطقی سازگاری دارد.

#arian_x

منایع و مطالعه بیشتر

The Brain: A Beginner’s Guide (Beginner’s Guides): Ammar Al-Chalabi, Martin R Turner, R Shane

http://consc.net/papers/facing.html

https://www.nsi.academia.edu/BBaars/CurriculumVitae&ved=2ahUKEwj-7f-RwYjfAhUDyoUKHRYhDh8QFjAAegQIBRAB&usg=AOvVaw2Oso4v9GvMjNQoCj1J85Hr